نفس بلوچستان تنگ است: خشکی، گرسنگی، غبار و بیماری سل

خشکسالی سیستان و بلوچستان تشدید شده اما ساکنان این استان جنوب شرقی ایران فقط با مشکل بی‌آبی مواجه نیستند. حالا خشکی به وزیدن طوفان‌های شن گسترده،‌ گردوغبار شدید،‌ آتش‌سوزی، گرسنگی و شیوع سل انجامیده.

دولت حسن روحانی تا کنون برنامه موفقی برای مقابله با این خشکسالیِ شدید اجرا نکرده است. یکی از آخرین تمهیدها را علی اصغر پیوندی، رئیس جمعیت هلال احمر چنین توصیف می‌کند: «راه‌اندازی کمپین نذر آب».

به گفته پیوندی، علاوه بر نذر آب که جزئیات بیشتری از آن منتشر نشده است،‌ بسته‌های غذایی نیز بین مردم توزیع خواهد شد.

همزمان محسن حیدری، سرپرست اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان در خبری هشداردهنده اعلام کرد که «گردوغبار گسترده حداقل ۴۰ شهر و هشت هزار روستا را فراگرفته است».

برخاستن این میزان گردوغبار به خاطر وزیدن بادهای ۱۲۰ روزه با سرعتی معادل ۱۰۴ کیلومتر بر زمین‌های خشکیده سیستان و بلوچستان،‌ به‌ویژه تالاب‌های خشکیده هامون است.

شدت گردوغبار چنان شدید است که میزان غلظت ذرات معلق در هوای زابل به ۲۲ برابر استاندارد جهانی و در هوای زاهدان، به ۱۵ برابر رسیده. به بیماران،‌ سالخوردگان و کودکان توصیه شده است که از خانه‌ها بیرون نروند.

بیماری‌ها

گردوغبار به شیوع بیماری‌های تنفسی و چشمی و قلبی دامن زده.

رضا اربابی، مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان سه‌شنبه به خبرگزاری «مهر» گفته بود که بر اثر طوفان شن در منطقه سیستان ۱۵۷ تن روانه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شده‌اند.

خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) نیز از شیوع بیماری سل بر اثر خشکی هامون خبر داده است.

هرچند سل در بسیاری نقاط جهان ریشه‌کن شده است،‌ سیستان و بلوچستان بالاترین آمار ابتلاء به این بیماری را در ایران دارد. ایرنا می‌نویسد که زمینه رشد این بیماری در سیستان و بلوچستان به خاطر همجواری آن با کشور جنگ‌زده افغانستان مساعد است.

اربابی می‌گوید به خاطر وزش شدید طوفان شن همه بیمارستان‌ها، مراکز خدمات درمانی و نیروهای امدادرسان در حال آماده‌باش هستند.

آتش‌سوزی نخلستان‌ها

خشکی و گرمای هوا نخلستان‌ها را نیز قربانی کرده است. شیرزاد کمالی، مدیر جهاد کشاورزی سراوان به مهر می‌گوید که ۱۱ تیر آتش‌سوزی در شهرستان سراوان بیش از ۱۰ هکتار نخلستان را در کام خود فرو برد.

به گفته او، این آتش‌سوزی یک هزار و ۷۰۰ اصله درخت نخل را سوزاند. هزار درخت از میان این درختان بارده بودند.

علت اصلی این آتش‌سوزی هنوز مشخص نشده است.

ایران به خاطر بحران خشکسالی در سیستان و بلوچستان در حال مذاکره با افغانستان است. تهران پیش از این کابل را به خاطر پرداخت‌نکردن حق‌آبه هیرمند و هریرود تهدید کرده بود اما به تازگی دو کشور بر سر این مسئله به توافق‌های کلی دست‌ یافته‌اند.

ایران یکی از دلایل خشکی دریاچه هامون را عدم تأمین حق‌آبه این دریاچه از رودخانه هیرمند می‌داند.

علیم یارمحمدی، نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از عملکرد دولت و تأیید ضمنی ادعای خبرنگار صدا و سیما درباره فقر شدید و خوردن گوشت گربه در روستاهای زابل، می‌گوید «۷۵ درصد مردم استان سیستان و بلوچستان فقر غذایی دارند». با این حال مقام‌های قضایی علیه این خبرنگار اعلام جرم کردند.

به گفته این نماینده مجلس، «مردم روستاهای این استان آب سالم برای خوردن ندارند، نان ندارند و به لحاظ معیشت از هر نظر که فکر کنید در شرایط نامطلوبی قرار دارند».

بنابر این گزارش حتی در خود زاهدان، مرکز استان نیز ۳۵۰ هزار نفر از شهروندان آب سالم لوله کشی ندارند.

بحث بر سر وضعیت معیشتی مردم پس از آن بالا گرفت که چند روز «حسن شمشادی»، خبرنگار صداوسیما با انتشار پستی در صفحه اینستاگرام خود با انتشار یک عکس نوشت:

«آن چه می‌بینید، ظرف غذای یک خانواده است، تصور می‌کنید که محتوای آن چیست؟ آن چه این خانواده و بسیاری دیگر می‌خورند گوشت گربه است… این خانواده یکی از ده‌ها خانوار ساکن در روستاهای بسیار محروم  گمشاد، کندوکه، ملادادی، جهان‌آباد، رودینی، هیرمند و قرقری در شهرستان #زابل واقع در استان سیستان‌وبلوچستان هستند».

این پست اینستاگرامی تاکنون واکنش‌های زیادی را به همراه داشته. برخی با این پست همدردی کردند و برخی به سبب «سیاه‌نمایی و انتشار اخبار کذب» حسن شمشادی، خبرنگاران صدا و سیما که سابقه پوشش اخبار جنگ در عراق و سوریه را هم در کارنامه دارد، مورد انتقاد قرار دادند.

مقام‌های قضایی هم علیه این خبرنگار اعلام جرم کردند. ابراهیم حمیدی، رئیس کل دادگستری استان سیستان و بلوچستان با اشاره به این عکس گفت که «چون این مطلب کذب در بین مردم منطقه بازتاب بسیار بدی داشت، دادستانی به عنوان مدعی‌العموم علیه این فرد به اتهام نشر مطالب خلاف واقع و تشویش اذهان عمومی اعلام جرم کرد و منتشر کننده این مطلب، تحت تعقیب قرار گرفته است.»

او کمی بعد به دنبال بالا گرفتن انتقادات در بیانیه‌ای عذرخواهی کرد و نوشت «اگر مطلب من به هر دلیل و به هر مقدار، باعث ناراحتی اهالی شریف شهرستان زابل و استان با تمدن کهن سیستان‌وبلوچستان شده است، صمیمانه و خاضعانه از فرد فرد این عزیزان پوزش می‌طلبم».

اکنون علیم یارمحمدی می‌گوید

«خب وقتی مردم این استان از نظر تامین مواد غذایی از امنیت کامل برخوردار نیستند، هیچ بعید نیست که مردم رو به خوردن گوشت حیواناتی نظیر گربه و کلاغ بیاورند. حالا باز روستاهای بخش زابل نسبت به سایر روستاهای استان از وضعیت نسبتاً بهتری برخوردار هستند. برخی روستاهای جنوبی و حوالی چابهار و قصرقند وضعیتی به مراتب اسفبارتر از این دارند».

این نماینده زاهدان در مجلس دولت را مسئول رسیدگی به وضعیت سلامت و معیشت مردم این استان معرفی کرد.

بر پایه آمارهای رسمی نهادهای دولتی استان سیستان و بلوچستان به لحاظ شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی «توسعه‌نیافته‌ترین» استان ایران به شمار می‌رود.

افزون بر این، در سال‌ گذشته، حسینعلی شهریاری دیگر نماینده زاهدان گفته بود علی‌رغم فقدان آمار دقیق از فقر در سیستان و بلوچستان و همچنین کل ایران، تخمین زده می‌شود که حدود ۸۰ درصد اهالی این استان زیر خط فقر باشند. دولت جمهوری اسلامی یک دهه است که از اعلام عمومی خط فقر رسمی و جمعیت زیر خط فقر خودداری می‌کند.

بر پایه آمارهای رسمی، بیش از ۶۰ درصد جمعیت شهری سیستان و بلوچستان با تنش آبی روبرو است و نزدیک یک هزار و ۴۰۰ روستای این استان نیز متقاضی آب‌رسانی با تانکر است.

دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ اعلام کرد که ۵۰۰ میلیون دلار اعتبار از محل صندوق توسعه ملی به رفع بحران کم‌آبی استان سیستان و بلوچستان اختصاص می‌دهد. اما بر اساس گفته‌های مقامات استانی ظاهراً دولت تا کنون به این وعده عمل نکرده است.

بهمن ماه سال گذشته، علی خامنه‌ای رهبر ایران نیز در پاسخ به استمداد استاندار سیستان و بلوچستان برای رسیدگی به بحران‎های این استان، گفت «من که کننده‌ این کارها نیستم، کننده‌ این کارها مسئولین دولتی‌اند».

فقر، بیکاری در کنار بحران‌های محیط زیستی بر شمار مهاجرت از این استان افزوده است. بسیاری از مهاجران این استان برای تأمین معیشت و فرار از شرایط اقلیمی نامناسب به حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ پناه می‌برند.

‌بیش از ۶۰ درصد جمعیت شهری سیستان و بلوچستان با تنش آبی روبرو است. بیش از یک هزار و ۴۰۰ روستا نیز متقاضی آب‌رسانی با تانکر است.

یک کارشناس هواشناسی در باره خشکسالی کامل در سیستان و بلوچستان هشدار داده است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ملاشاهی گفته است که به دلیل کاهش بارندگی امسال ۱۰۰ درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی است.

کمبود منابع آبی در سیستان و بلوچستان طی سال‌های گذشته باعث افزایش مهاجرت ساکنان این استان شده است.

دولت جمهوری اسلامی وعده کرده است که با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی بحران بی‌آبی در این منطقه را حل کند.

با وجود این وعده مدیرعامل آب و فاضلاب شهری سیستان و بلوچستان گفته است که ۱۶ شهر از ۳۷ شهر استان از لحاظ آب در شرایط بحرانی قرار دارد.

به گفته محسن میرادی ۶۰ درصد جمعیت شهری سیستان و بلوچستان در شرایط پیک مصرف دچار تنش آبی است.

او گفته است که کاهش بارندگی باعث از بین رفتن بخشی از منابع و شوری آب در این منطقه شده است.

در پیوند با همین موضوع ‌عبدالاحد ریگی مدیر عامل آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان از آبرسانی سیار به یک هزار و ۲۵۷ روستا خبر داده و گفته است: یک هزار و ۴۰۰ روستای دیگر نیر متقاضی آبرسانی سیار است.

.radiozamaneh.com/382373

بیشتر بخوانید در همین زمینه

استاندار سیستان و بلوچستان چند مشکل اصلی این استان را در دیدار با رهبر جمهوری اسلامی مطرح کرد. علی خامنه‌ای در پاسخ گفت برای استان سیستان و بلوچستان کارهای زیادی انجام شده و دولت هم باید پاسخگوی مشکلات باشد.

سه‌شنبه ۲۴ بهمن، در دیدار «اعضای ستاد برگزاری کنگره‌ ملی شهدای استان سیستان و بلوچستان» با علی خامنه‌ای، دانیال محبی، استاندار این استان از سه مشکل اصلی سیستان و بلوچستان صحبت کرد: «مشکل کم‌آبی که می‌توان آن را با برداشت از صندوق توسعه ملّی و استفاده از آب‌شیرین‌کن حل کرد؛ احداث راه‌آهن چابهار ـ مشهد؛ و توسعه‌ اماکن آموزش و پرورش.»

خامنه‌ای در پاسخ به این سخنان گفت: «من که کننده‌ این کارها نیستم، کننده‌ این کارها مسئولین دولتی‌اند؛ چه خط ‌آهن‌، چه آب‌‌شیرین‌کن‌، چه خیلی چیزهای دیگر؛ بروید دنبال کنید، بروید در دولت از مسئولین بالادستِ خودتان به‌طورجدّی بخواهید که دنبال کنند؛ آنها هم راه‌هایش را بلدند؛ اگر راهی واقعاً داشته باشد -که دارد- راهش را بلدند.»

او پیش از بیان این جملات گفته بود این استان «خیلی برای بنده جذاب است» و «کارهای زیادی هم برای سیستان و بلوچستان انجام گرفته است.»

شه‌بخش گرگیج، نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها در دی‌ماه سال جاری نرخ بی‌سوادی جمعیت شهری این استان را ۳۸ درصد و جمعیت روستایی را ۴۰ درصد اعلام کرد.

او همچنین وضعیت بیکاری و معیشت در سیستان و بلوچستان را وخیم دانست.

مرکز آمار ایران نرخ بیکاری رسمی سیستان و بلوچستان در پایان شش ماه نخست امسال را ۱۱.۳ درصد اعلام کرده است.

همچنین ۴۱ درصد جمعیت ساکن در سیستان و بلوچستان «حاشیه‌نشین» هستند. جمعیت ساکن در مناطق حاشیه‌ای شهرهای این استان ۴۴۱ هزار و ۵۶۵ نفر است. در زاهدان، مرکز این استان ۴۴ درصد جمعیت حاشیه‌نشین است.

نرخ حاشیه‌نشینی در سیستان و بلوچستان حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر از میانگین نرخ حاشیه‌نشیی در ایران است.

در استان سیستان و بلوچستان، بیش از نیمی از جمعیت ساکن روستا است و نزدیک به ۹۵ درصد روستاهای این استان فاقد آب آشامیدنی سالم هستند.

دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ اعلام کرد که ۵۰۰ میلیون دلار اعتبار از محل صندوق توسعه ملی به رفع بحران کم‌آبی استان سیستان و بلوچستان اختصاص می‌دهد. اما بر اساس گفته‌های استاندار سیستان و بلوچستان ظاهراً دولت تا کنون به این وعده عمل نکرده است.

عملیات احداث قطعه اول خط آهن چابهار – زاهدان – مشهد از چابهار به زاهدان در آذرماه سال ۱۳۸۹ آغاز شد اما هنوز به انجام نرسیده است. این پروژه ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار در سال ۹۴ داشته و بیش از ۱۷ پیمانکار و مؤسسه در حال فعالیت هستند.

حسین‌علی شهریاری نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی گفته است که هنوز اعتبارات تأمین نشده، «چون قرار بوده از فاینانس نفت استفاده شود».

شهریاری گفته بود: «انشاءالله تا زمان ظهور امام زمان این پروژه تمام می‌شود.»

بر پایه آمارهای رسمی نهادهای دولتی استان سیستان و بلوچستان به لحاظ شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی «توسعه‌نیافته‌ترین» استان ایران به شمار می‌رود.

پیش از این مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی، امام جمعه اهل سنت زاهدان نیز بارها از تبعیضات علیه حقوق اهل سنت در سیستان و بلوچستان انتقاد کرده بود. او از رهبر جمهوری اسلامی خواسته بود اجازه ندهد افرادی «تحت هر عنوانی» از اقامه نماز عید فطر در شهرهای بزرگ که اهل سنت در اقلیت هستند، جلوگیری کنند.

با این حال و به‌رغم چنین وضعیتی در سیستان و بلوچستان، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار روز سه‌شنبه خود از «جفا» به مردم این استان «چه زمان قاجاریه، چه زمان پهلوی» سخن گفته و افزوده است که به مردم این استان «بی‌اعتنایی» شده است.

.radiozamaneh.com/381502

شه‌بخش گرگیج نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها می‌گوید: مردم این استان بعد از ۴۰ سال هنوز به حداقل‌های زندگی دسترسی ندارند.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، گرگیج پنجشنبه ۲۸ دی شاخص «محرومیت» در این استان را «عمیق» توصیف کرد و گفت که این استان به لحاظ شاخص‌های توسعه در رتبه آخر قرار دارد.

او شاخص باسوادی در این استان را پائین‌تر از میانگین کشوری خواند. براساس گزارش مرکز آمار شاخص باسوادی جمعیت شش سال به بالا ایران ۸۴.۶۱ درصد است.

گرگیج شاخص باسوادی جمعیت لازم‌التعلیم در سیستان و بلوچستان را ۶۸ درصد اعلام کرد و گفت: ۳۸ درصد جمعیت شهری و روستایی استان بی‌سواد است.

به گفته او شاخص بی‌سوادی در روستاهای این استان ۴۰ درصد است.

گرگیج پائین بودن سرانه فضای آموزشی  را یکی از عوامل پائین بودن شاخص باسوادی در استان برشمرد و گفت: سرانه فضای آموزشی درسیستان و بلوچستان تنها ۳ متر مربع و در برخی شهرستان‌ها کمتر از ۱.۵ متر مربع است. براساس اعلام نهادهای دولتی میانگین سرانه فضای آموزشی در ایران ۵۱.۵ متر مربع است.

به گفته نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها پائین بودن سرانه معلم به نسبت دانش‌آموز در استان هم پائین‌تر از میانگین کشوری است. میانگین کشوری نسبت معلم به دانش‌آموز در ایران ۱۸.۳ اعلام شده در حالیکه به گفته گرگیج این شاخص در سیستان و بلوچستان ۲۲.۵۶ است.

گرگیج همچنین وضعیت بیکاری و معیشت در سیستان وبلوچستان را نامناسب توصیف کرد و گفت: «وضعیت بیکاری و معیشت در استان رکورد زده است».

مرکز آمار ایران نرخ بیکاری رسمی سیستان و بلوچستان در پایان شش ماه نخست امسال را ۱۱.۳ درصد اعلام کرده است.

.radiozamaneh.com/377486

آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان ده‌ها هزار کودک بازمانده در تحصیل را شناسایی کرده و بخشی از آنها را جذب کلاس‌های درس کرده است.

علیرضا نخعی، مدیرکل آموزش و پرورش استان سیستان و بلوچستان جمعه، ۲۶ خرداد از شناسایی ۱۶۹ هزار کودک «لازم التعلیم» خبر داد. او گفت که بیش از ۱۱۰ هزار تن از این کودکان جذب کلاس‌های درس شده‌اند.

لازم‌التعلیم ترکیب دیگری است برای اشاره به کودکان بازمانده از تحصیل. در ایران طبق قانون اساسی، فراهم‌کردن آموزش تا سطح متوسطه برای همگان از وظایف دولت است.

در اصل سوم از فصل اول قانون اساسی جمهوری اسلامی که به‌طور کلی به وظایف دولت اشاره شده، آمده است: «آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی».

همچنین اصل ۳۰ قانون اساسی می‌گوید: «دولت موظف است وسایل آموزش و پروش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خود‌کفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»

در حال حاضر براساس نتایج مرکز پژوهش‌های مجلس، سه میلیون و ۲۰۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل در ایران وجود دارد. دختران از اصلی‌ترین گروه‌های بازمانده از تحصیل در ایرانند.

با این حال، استان‌های حاشیه‌ای ایران که غالب جمعیت آنان را اقلیت‌های قومی و مذهبی تشکیل می‌دهند، با مشکل کودکان بازمانده از تحصیل با شدت بیشتری رویارو هستند. اگرچه اصل نوزدهم قانون اساسی ایران می‌گوید که «مردم ایران از هر قوم و قبیله ای که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ و نژاد و زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود» و همچنین اصل بیستم قانون اساسی اعلام می‌کند که « همه افراد ملت اعم از زن و مردم یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی سیاسی اقتصادی اجتماعی و فرهنگی برخوردارند.»

علاوه بر سیستان و بلوچستان، شمار کودکان «لازم‌التعلیم» در خوزستان و هرمزگان هم بسیار بالا است. در خوزستان دست‌کم ۱۰۰ هزار کودک و در هرمزگان نیز نزدیک به ۱۵ هزار کودک از تحصیل بازمانده‌اند.

اما سیستان و بلوچستان با اختلاف بیشترین تعداد افراد بازمانده از تحصیل را داراست. علیرضا نخعی دلیل این اتفاق را مبود فضا نسبت به سرانه آموزشی، کمبود نیروی آموزشی و شرایط اقتصادی و معیشتی دانسته‌است. دشواری شرایط معیشتی باعث شده که کودکان کمک‌یار والدین برای تأمین بخشی از هزینه‌های خانواده باشند.

.radiozamaneh.com/345794

معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده گفته که در حال حاضر حدود ۷۵۰ میلیون نفر در دنیا بی‌سواد هستند که دوسوم آنان را زنان و دختران تشکیل می‌دهند. به گفته مولاوردی در حال حاضر براساس نتایج مرکز پژوهش‌های مجلس، سه میلیون و ۲۰۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل در ایران وجود دارد. دختران از اصلی‌ترین گروه‌های بازمانده از تحصیل در ایرانند.

شهیندخت مولاوردی گفته: «آمار بی‌سوادان در دنیا نشان می‌دهد هنوز در برابر فرصت‌های آموزشی مشکلاتی وجود دارد.»
به گفته مولاوردی با وجود اینکه از اهداف مهم نظام آموزش و پرورش، دستیابی به عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت آموزش است، هنوز خلاءها و چالش‌های جدی برای دستیابی به وضعیت مطلوب در زمینه آموزش در ایران وجود دارد.

او گفته: «لازم است عدالت آموزشی در کل کشور و در تمام مناطق آن و حتی در مناطق داخل شهرها برقرار شود.»

معاون امور زنان دولت ایران، با اشاره به تفاهم‌نامه‌های معاونت امور زنان و خانواده با دستگاه‌های مختلف در زمینه آموزش دختران گفته: «تفاهم‌نامه‌هایی را با سازمان نهضت سوادآموزی و وزارت آموزش و پرورش منعقد کرده‌ایم؛ البته با توجه به وضعیت کنونی، به نظر می‌رسد هنوز تا دستیابی دختران به فرصت عادلانه برای تحصیل فاصله وجود دارد.»

مولاوردی گفته که پروژه‌هایی در زمینه آموزش و پرورش دختران تعریف شده که از جمله آنها می‌توان به بهبود وضعیت آموزشی و بهداشتی دختران در مناطق محروم، افزایش پوشش تحصیلی دختران بازمانده از تحصیل، اقدام به تغییر باورهای غلط در زمینه دختران، آسیب‌شناسی روانی – اجتماعی دانش‌آموزان دختر در دوره دوم متوسطه اشاره کرد.
او می‌گوید که که این برنامه‌ها به پایان رسیده یا در حال اتمام است.

آمارهای مختلفی از کودکان بازمانده از تحصیل در استان‌های مختلف ایران منتشر شده است. بر اساس آماری که سال ۹۴ منتشر شد، بسیاری از کودکان بازمانده از تحصیل از استان‌های محروم کشور هستند و تعداد دختران در این آمار از پسران بیشتر است.

یک‌میلیون و ۴۳۰ هزار دانش‌آموز شش تا ۱۸ ساله مهر گذشته به مدرسه نرفتند. علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش گفته بود که در سطح کلان کشور، ۵۱ درصد دانش‌آموز پسر و ۴۹ درصد دانش‌آموز دختر هستند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکاف بین آموزش دختران و پسران کاهش یافته است.

با وجود این ادعای وزیر آموزش و پرورش، معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری «اطلس وضع زنان کشور» را منتشر کرده که طبق اطلاعات این اطلس، وضع بی‌سوادی در میان زنان و دختران ایران نگران‌کننده و در ۴۰ شهر ایران بحرانی است.

محرومیت و ترک تحصیل دختران

شهرهای جنوبی ایران بالای فهرست بی‌سوادی دختران قرار دارند. سیستان و بلوچستان با ۱۱ شهر در صدر آمار بی‌سوادی دختران است و خوزستان هم با سه شهر. پس از آن آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در رده چهارم این جدول قرار دارند.

ترک تحصیل حتی در تهران

radiozamaneh.com/300483

در روزهای گذشته آمارهای مختلفی از کودکان بازمانده از تحصیل در استان‌های مختلف ایران منتشر شده است. بسیاری از کودکان بازمانده از تحصیل از استان‌های محروم کشور هستند و تعداد دختران در این آمار از پسران بیشتر است.

یک‌میلیون و ۴۳۰ هزار دانش‌آموز شش تا ۱۸ ساله مهر امسال به مدرسه نرفتند. طبق برنامه پنجم توسعه تا ‌سال ۱۳۹۳ باید بیسوادی در گروه سنی زیر ۵۰ سال در مناطق مختلف ایران ریشه‌کن می‎شد، اما به جای تحقق این برنامه، هر سال ۲۵ درصد کودکان از تحصیل باز می‌مانند. این در حالی است که علی اصغر فانی، وزیر آموزش و پرورش نهم آذر ماه امسال، در یک سخنرانی گفت: «در سطح کلان کشور، ۵۱ درصد دانش‌آموز پسر و ۴۹ درصد دانش‌آموز دختر داریم و پس از پیروزی انقلاب اسلامی موفق شدیم شکاف بین آموزش دختران و پسران را کاهش دهیم.»

با وجود این ادعای وزیر آموزش و پرورش، مدتی قبل معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری «اطلس وضع زنان کشور» را منتشر کرد که طبق اطلاعات این اطلس، وضع بی‌سوادی در میان زنان و دختران ایران نگران‌کننده و در ۴۰ شهر ایران بحرانی است.

محرومیت و ترک تحصیل دختران

شهرهای جنوبی ایران بالای فهرست بی‌سوادی دختران قرار دارند. سیستان و بلوچستان با ۱۱ شهر در صدر آمار بی‌سوادی دختران است و خوزستان هم با سه شهر. پس از آن آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در رده چهارم این جدول قرار دارند.

آمار کودکان بازمانده از تحصیل، در سیستان و بلوچستان بسیار نگران کننده است. علیرضا نخعی مدیرکل آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان چندی قبل در شورای آموزش و پرورش استان، آمار کودکان بازمانده از تحصیل این استان را ۱۴۹ هزار و ۳۹۵ نفر اعلام کرد اما ناصر کاشانی، نماینده زاهدان در مجلس ایران روز دوشنبه ۱۶ آذر گفته که ۱۵۶ هزار دختر در سیستان و بلوچستان از تحصیل بازمانده‌اند. این رقم بسیار بیشتر از کل آمار اعلام شده است. این استان در تمام بخش‌های اطلس زنان کشور در حوزه آموزش در آخرین رتبه قرار دارد.

آمار ترک تحصیل دختران در غرب خوزستان وشهرهای مرزی ایران و عراق در شرایط هشدار است. استان خوزستان از پنج استانی است که بیشترین فراوانی بازماندگی از تحصیل کودکان را دارد. در استان خوزستان، ۹۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل هستند که زیر ۱۸ سال تحصیل را ترک کرده‌اند. بخش عمده ای از کودکان بازمانده از تحصیل در مناطق روستایی، مناطق مرزی و دوزبانه زندگی می‌کنند.

استان هرمزگان در جنوب ایران هم ۱۴هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل دارد. علاوه بر این استان‌های آدربایجان شرقی و غربی، کردستان و خراسان شمالی هم وضعیت مساعدی از نظر تحصیل دختران ندارند.

فقر خانواده و نداشتن تمکن مالی برای خرج تحصیل، مشارکت فرزندان در اقتصاد خانواده و کودکان کار، مشکلات فرهنگی، مهاجرت‌های فصلی، نداشتن شناسنامه از دلایلی است که کودکان را از مدرسه رفتن باز می‌دارد و همه این دلایل وقتی به فرزندان دختر می‌رسد، ساده تر پذیرفته‌ می‌شود.

در ایران همچنان خانواده‌هایی وجود دارند که بی‌سوادی را به ویژه برای دختران زشت نمی‌دانند و به دلایل فرهنگی دختران خود را به مدرسه نمی‌فرستند. به باور بسیاری از این خانواده‌ها تحصیلات برای دختران ضرورتی ندارد و با کمترین سواد احتیاجات آنها را رفع می‌شود. بسیاری از خانواده‌ها هم به نیروی فرزند دختر برای امور خانه یا مشارکت اقتصادی و درآمدزایی نیاز دارند. برخی از این دختران هم به دلیل ازدواج زودرس از ادامه تحصیل باز می‌مانند.

هدایت‌الله میرمرادزهی، نماینده سراوان روز شنبه ۱۴ آذر، «مختلط بودن کلاس‌های دختران و پسران در مقطع دبیرستان و فقر» را علت‌های ترک تحصیل دختران در این منطقه اعلام کرده است.

در روستاهای دورافتاده استان خوزستان هم دختران از ادامه تحصیل پس از مقطع ابتدایی محرومند. معلمی به این روستاهای دورافتاده نمی‌آید و برای این دخترها هم امکان ندارد که هر روز چندین کیلومتر برای رسیدن به یک مدرسه طی کنند.

در گزارشی که «صدای بامداد» منتشر کرده، دهیار روستایی در استان خوزستان می‌گوید: «۵۰ ‌درصد پسران و تقریباً همه دختران از پنجم ابتدایی به بعد ترک تحصیل ‌می‌کنند؛ چون این‌جا مدرسه راهنمایی نیست. در اختور روستای نزدیک ما هست؛ اما مختلط می‌شود. از راهنمایی به بعد هم نمی‌شود مختلط باشد. این‌جا روستاست، بد می‌دانند دختران کنار پسران درس بخوانند. در تهران مگر بچه‌ها در راهنمایی مختلطند؟ یا مگر آقا معلم‌ها سر کلاس دختران می‌روند؟»

شهر هویزه در این استان اصلا دبیرستان دخترانه ندارد. در ۴۰ روستای این منطقه هم مدرسه دخترانه‌ای نیست. تقریبا تمام دختران این منطقه ترک تحصیل می‌کنند چون نه مدرسه‌ای وجود دارد که بروند، نه فرهنگ خانواده‌ها اجازه می‌دهد که مدارس مختلط تشکیل شود. می‌توان تصور کرد که روایت‌های مشابهی درباره دختران استان سیستان و بلوچستان هم وجود داشته باشد.

ترک تحصیل حتی در تهران

اما این فقط استان‌های محروم ایران نیستند که دختران در آنها از تحصیل باز می‌مانند. حتی در استان تهران و در شهرهای حاشیه‌ای هم آمار دختران بازمانده از تحصیل باعث نگرانی است و گزارش‌هایی از بازماندن دختران شهر تهران از تحصیل هم منتشر شده است. بر اساس یکی از این گزارش‌ها که یک‌شنبه ۱۵ آذر در خبرگزاری آنا منتشر شده، دختران محله هرندی تهران به دلیل آسیب‌های گسترده اجتماعی امکان خروج از خانه و تحصیل را ندارند و بسیاری از خانواده‌ها از فرستادن آنها به مدرسه امتناع می‌کنند.

خانواده‌های ساکن این محله گفته‌اند که دلیل احتمال خطری که دختران‌شان از سوی کارتن‌خواب‌ها و افراد معتاد احساس می‌کنند، آنها را به مدرسه نمی‌فرستند.

در محله هرندی تهران، فقر فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی به عنوان عوامل اصلی  بازماندن دختران از تحصیل معرفی شده‌اند.

هیات امنایی کردن برخی از مدارس، تاسیس مدرسه‌ای برای کودکان کار و برگزاری جلسه شهرداری با آموزش و پرورش برای فرهنگ سازی درباره بازگرداندن دخترها به مدارس از اقداماتی است که برای مقابله با این وضعیت انجام شده است.

هرچند برخی آمارهای وزارت آموزش و پرورش ایران نشان می دهند که نسبت کل دانش‌آموزان دختر و پسر در ایران دارد مساوی می‌شود، اما شکاف عمیق جنسیتی در مناطقی که فقر و نابرابری اقتصادی بر آنها حاکم است، با این آمارها قابل پر شدن نیست.

radiozamaneh.com/250438