فروچاله های میناب، از دلهره ریزش تا وعده آب‌شیرین‌کن+فیلم
غم بی‌آبی و خشک‌سالی که شیره جان نخل‌های میناب را مکیده از یک سو، دلهره هر شب مردم از دفن شدن زیر آوار ترک‌های خانه‌هاشان از سوی دیگر آن‌قدر مهیب هست که قلب آدمی را فارغ از اینکه گوش‌هایش از خبرهای هرروزه “فروچاله‌های میناب” و وعده‌های مسئولین پر باشد، محزون کند.
به گزارش ایسنا، منطقه خلیج‌فارس، غریب به 15 سال است که میناب تنها نام گلستان خلیج‌فارس را به دوش می‌کشد و چشمه‌های جوشان، نخل‌های سر به فلک کشیده و بوستان‌های سرسبزش جایشان را به خشک‌سالی و فروچاله‌هایی دادند که با دیدن عکس‌هایش هم به جان هر قلب و انسانی غمی هولناک فرومی‌ریزد. مردی که غرورش در بغض فرو خورده چشمانش غرق شده بود می‌گفت فایده‌ای ندارد، مسئولین چند وقت یک‌بار به اینجا می‌آیند و برای تبلیغات خودشان کنار ما و ترک‌های خانه‌ها و قلب‌هایمان عکس می‌اندازند و می‌روند؛ اگر خانه‌ها و مدرسه بر سر ما و کودکانمان فرو بریزد کدامشان پاسخگو خواهد بود؟
فروچاله های میناب، از دلهره ریزش تا وعده آب‌شیرین‌کن+فیلم
غم بی‌آبی و خشک‌سالی که شیره جان نخل‌های میناب را مکیده از یک سو، دلهره هر شب مردم از دفن شدن زیر آوار ترک‌های خانه‌هاشان از سوی دیگر آن‌قدر مهیب هست که قلب آدمی را فارغ از اینکه گوش‌هایش از خبرهای هرروزه “فروچاله‌های میناب” و وعده‌های مسئولین پر باشد، محزون کند.
به گزارش ایسنا، منطقه خلیج‌فارس، غریب به 15 سال است که میناب تنها نام گلستان خلیج‌فارس را به دوش می‌کشد و چشمه‌های جوشان، نخل‌های سر به فلک کشیده و بوستان‌های سرسبزش جایشان را به خشک‌سالی و فروچاله‌هایی دادند که با دیدن عکس‌هایش هم به جان هر قلب و انسانی غمی هولناک فرومی‌ریزد.
دوباره میناب، دوباره غم آب و دلهره بی‌آبی، دوباره وحشت سهمگین فروچاله و دوباره لبخندهای خشکیده به چهره مغموم مردم میناب ما را به گلستان که نه، به افسانه گلستان خلیج‌فارس کشاند، دوباره راهی میناب شدیم…
زل زده بودم به جاده و دودوی چشمانم از سفیدی سیال خط‌های جاده مرا به سال‌های کودکی برد، آن سال‌ها که تا آخر هفته می‌شد بساطمان را جمع می‌کردیم و به جاده میناب می‌زدیم و مشام کودکانه‌ام از فکر عطر انبه آلمهتری و خنکای نسیمی که از چشمه‌ها و درختان گذشته بود و لای موهای خرگوشی‌ام می‌پیچید و از آن‌همه سبز که پاشیده بود به باغ‌ها مست می‌شد.
به خودم که آمدم تابلوی “به میناب گلستان خلیج‌فارس خوش آمدید” را رد کردیم و درحالی‌که نغمه مغموم شروه خالو قنبر “مینو گلستونن بوستون مینو، همون فصل گرماشم زمستونن مینو” از زبان خیالم چکه می‌کرد، نخل‌های سربریده، باد داغی که از هیچ چشمه‌ای نگذشته بود و حجم خالی میناب از سبز زندگی قلبم را به شبیخون غمی غریب دچار کرد.
به نزدیکی‌های روستای محمودی که رسیدیم قلب جاده از هجوم غم شکافت و قلب من هم… انگار که بغض زمین شکسته باشد، شکافته شدن زمین را تنها در عکس‌ها و فیلم‌ها دیده بودم و بهت این فاجعه جسارت خبرنگارانه‌ام را بلعید.
از کنار مدرسه‌ای عبور کردیم که حیاط و هیاهوی کودکانش را حرص و آز بشر مکیده بود و خانه‌هایی که پوست و گوشتشان زخمی عمیق و کاری برداشته بود؛ مهر و غم فروخورده زنی ما را به خانه‌اش خواند، خانه‌ای که تنها رنگ مانده در تنش به چادر صاحبش کول زده بود.
می‌گفت به هرکس که فکرش را بکنید نامه زدیم، آمدند ترک‌های خانه‌مان را دیدند، عکس گرفتند، رفتند و هرگز باز نگذشتند، شب‌ها از دلهره فرو ریختن خانه بر سر کودکانم خواب ندارم و روزها عمیق‌تر شدن ترک‌هایش را اندازه می‌گیرم.
مردان و زنان روستا از خانه‌های دیگر می‌آمدند و خواهش می‌کردند به خانه آن‌ها هم برویم و عکسشان را برداریم، شاید کسی دلش بسوزد و کاری بکند.
مردی که غرورش در بغض فرو خورده چشمانش غرق شده بود می‌گفت فایده‌ای ندارد، مسئولین چند وقت یک‌بار به اینجا می‌آیند و برای تبلیغات خودشان کنار ما و ترک‌های خانه‌ها و قلب‌هایمان عکس می‌اندازند و می‌روند؛ اگر خانه‌ها و مدرسه بر سر ما و کودکانمان فرو بریزد کدامشان پاسخگو خواهد بود؟
غبار غم پاشیده به محمودی را تاب نیاوردیم و راهی منطقه چلوگاومیشی شدیم، از کنار باغ‌های خشکیده عبور کردیم، زمین که انگار نقشه جغرافیا را دریده بود و وحشت حجم عظیم نخل‌های سر بریده که به استخوان‌های بیرون زده از اعماق زخم‌ها و ترک‌هایش می‌ماند، زمان را متوقف کرده بود.
به سراغ فعالان زیست‌محیطی میناب رفتیم و دوباره پای حرف‌های هزاران بار گفته و شنیده نشده‌شان نشستیم، شاید یکی از این هزاران خبر و گزارش و عکس و تومار و فریادها به گوش مسئولی برسد و بخواهد که این بار کاری بکند…
یک فعال محیط‌زیست در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برداشت‌های بی‌رویه آب و انتقال آن به مناطق دیگر باعث شده منابع زیرزمینی میناب خالی و دچار فرونشست زمین یا فروچاله شود.
عباس زائری با بیان اینکه تقریباً 30 مورد از روستاهای شهرستان میناب در معرض نابودی کامل هستند، افزود: تنها درخواست ما از مسئولین، مردم و هرکس توانایی انجام کاری در این زمینه را دارد این است که کمک کنند تا بتوانیم جلوی این فاجعه انسانی را بگیریم تا شهرستان میناب بیشتر از این نابود نشود.
وی تنها راه نجات از این فاجعه را جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب عنوان کرد.
یکی دیگر از فعالان محیط‌زیست در میناب در گفت‌وگو با ایسنا، عنوان کرد: فروچاله‌های دشت میناب که وضعیت بحرانی را در منطقه به وجود آورده‌اند از سال 84 در میناب و منطقه چلوگاومیشی پیدا شدند؛ مستندات و فیلم‌هایی نیز توسط شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان از همان سال تاکنون موجود است.
علی ذاکری با بیان اینکه علت این فرونشست به‌زعم بسیاری از کارشناسان سازمان زمین‌شناسی، حوزه آب و منابع آبی این است که برداشت بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی دشت میناب صورت گرفته است، افزود: تخلیه آبخوان‌ها از آب خود را به شکل فروچاله نشان داده‌اند، بیش از 30 روستا در بخش مرکزی و بنزرک میناب درگیر فروچاله‌ها هستند، در این 30 روستا مدارس، خانه‌های بهداشت و جاده‌ها آسیب‌های جدی دیدند، حتی به گفته کارشناسان زمین‌شناسی خیلی از این روستاها باید تخلیه شوند.
وی ادامه داد: ازآنجایی‌که امکانی برای اسکان این جمعیت وجود نداشته تاکنون اقدامی جهت انتقال این افراد صورت نگرفته است، انتقال این افراد همت مسئولین را می‌طلبد.
این فعال زیست‌محیطی با اشاره به اینکه برخی مدارس در برخی روستاها زیرشان کاملاً خالی شده است، تصریح کرد: این فضای خالی به‌وسیله یک بتون ساده پر شده، گویی آدم بخواهد روی یک مریضی لاعلاج مثل سرطان چسب زخمی بزند، این اقدامات هیچ دردی از مردم دوا نمی‌کند.
ذاکری با بیان اینکه پدیده فروچاله‌ها به جایی رسیده که به مرکز شهر میناب کشیده شده است، عنوان کرد: باند فرودگاه میناب و محله سلیمانی که دقیقاً روبروی بیمارستان مرکز شهر میناب است نیز درگیر فروچاله شده‌اند و هر آن ممکن است هرکدام از این 30 روستا توسط زمین بلعیده شوند.
وی خاطرنشان کرد: با تلاش و دعوت تشکل‌های مردمی و فعالان زیست‌محیطی، مدیر منابع آب ایران، پروفسور کردوانی پدر علم کویر شناسی، دانشکار آراسته پدر علم هیدرولوژی ایران، پروفسور کهرم، خانم ابتکار رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، مدیرکل آموزش سازمان حفاظت محیط‌زیست به میناب آمده‌اند، بازدیدهایی از منطقه داشته‌اند، قول‌هایی هم دادند و تاکنون ماحصل این تلاش این بوده که توانستیم پرونده وضعیت بحرانی دشت میناب را به شورای عالی آب بکشانیم که امیدواریم مسئولین و به‌خصوص نمایندگان هرمزگان در آنجا حمایت بکنند تا برای این مسئله یک مصوبه ملی بگیریم.
این فعال زیست‌محیطی با اشاره به اینکه باید یک تدبیر آنی و فوری از جانب مسئولین صورت بگیرد و این از توان مسئولین استانی خارج است و باید یک تدبیر ملی برای وضعیت بحرانی دشت میناب اندیشیده شود، ابراز کرد: باید از انتقال آب از حوزه میناب به بندرعباس جلوگیری و برای تأمین آب شرب بندرعباس از یک منبع پایدار چاره‌ای اندیشیده شود که به‌زعم کارشناسان تنها با احداث آب‌شیرین‌کن امکان‌پذیر است.
ذاکری با بیان اینکه حدود 20 سال پیش در منطقه چلوگاومیشی میناب اگر به‌اندازه 20 سانتی‌متر زمین را حفر می‌کردیم به آب می‌رسیدیم، اظهار کرد: حتی فیلم‌هایی قبل‌تر از آن موجود است که آب از روی زمین می‌جوشیده و روان بوده است اما اکنون فروچاله‌هایی ایجاد شده، تمامی نخل‌ها و درخت‌ها در حال از بین رفتن و باغ‌ها در حال خشک شدن هستند.
وی ادامه داد: این‌ها نتیجه عملکرد بد درزمینهٔ مدیریت آب است و برداشت بی‌رویه از منابع آبی دشت میناب باعث شده که وضعیت به این شکل شود.
این فعال زیست‌محیطی بیان کرد: علاوه بر تلفات انسانی بسیاری از حیوانات و احشام منطقه از شتر، گاو، بز، بزغاله و گوسفند مردم و چوپانان در این فروچاله‌ها می‌افتند و هیچ کاری هم نمی‌توان برای آن‌ها انجام داد و تلف می‌شوند؛ مردم برخی از این فروچاله‌ها را با خار و خاشاک پوشانده‌اند تا احشام داخل آن‌ها نیفتند.
ذاکری با بیان اینکه 20 سال پیش در نخلستان‌های منطقه چلوگاومیشی آن‌قدر درخت خرما و نخل نزدیک به هم روییده بود که نور خورشید به زمین نمی‌رسید، افزود: متأسفانه امروز همه این نخل‌ها بی‌سر شده‌اند و خشک روی زمین ایستاده‌اند؛ متأسفانه افت منابع آبی زیرزمینی باعث خشکی این منطقه شده‌اند.
پیش‌ازاین پروفسور کردوانی، در آذرماه سال 94 در سفری که به میناب داشت، گفته بود: استفاده بی‌رویه از آب و ذخایر زیرزمینی سبب شده است که دشت‌های میناب بمیرند، خاک این دشت‌ها فرسایش یافته است که این فرسایش خاک یکی از دلایل به وجود آمدن فروچاله‌ها هستند.
وی با بیان اینکه خط‌های انتقالی آب از دشت‌ها و سد استقلال میناب باید قطع و برداشت آب از دشت میناب متوقف شود زیرا وضعیت دشت‌های میناب به‌شدت بحرانی است، پلمپ چاه‌های عمیق، احداث سدهای خاکی، استفاده از آب دریا با راه‌اندازی آب‌شیرین‌کن‌های خورشیدی و مهار کردن آب‌های جمع شده در پشت‌بام‌ها را تنها راهکار جلوگیری از پیشروی این پدیده در میناب دانسته بود.
همچنین در همان زمان علی‌اصغر رضایی، مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان تنها راه موجود برای تأمین آب استان هرمزگان را احداث آب‌شیرین‌کن در جوار دریا اعلام کرده بود.
پروفسور اسماعیل کهرم، مشاور وقت رئیس سازمان محیط‌زیست کشور نیز در خردادماه سال 95 در سفری که به میناب داشت، حفر چاه‌ها و برداشت بی‌رویه آب را از عوامل ایجاد فروچاله‌ها در دشت میناب دانسته و اظهار کرده بود: چنانچه چاه‌ها پلمپ نشود و این روند ادامه داشته باشد در آینده‌ای نزدیک باید منتظر جابجایی و کوچ روستائیان در معرض خطر باشیم.
جمعی از فعالان زیست‌محیطی در اوایل تیرماه سال 95 اقدام به راه‌اندازی کمپینی تحت عنوان “هزارنامه برای پایان دادن به خشک کردن دشت میناب” و تهیه یک طومار و جمع‌آوری امضای 20 هزار نفر مینابی برای رفع بحران آب در میناب از مسئولان رده‌بالای کشور طلب یاری خواستند.
معصومه ابتکار؛ رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در دهه اول تیرماه سال 95 با انتشار نامه‌ای خطاب به کمپین «هزار نامه برای پایان دادن به خشک‌کردن دشت میناب» از تلاش دولت برای جلوگیری از تخریب بیشتر محیط‌زیست در این منطقه و سفر خود به میناب خبر داد.
سفری که دوشنبه 21 تیرماه همراه با معاون امور آب و آبفای وزارت نیرو، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور و معاون آب‌وخاک وزارت جهاد کشاورزی محقق شد و بازدید ابتکار از فرو چاله‌های دشت میناب در روستاهای میناب بار دیگر او را بر آن داشت تا بر ضرورت اصلاح و بازنگری در سیاست‌ها و مدیریت منابع آبی تأکید کند.
بعدازاین بازدید، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از آغاز این اقدام در دولت یازدهم و بازنگری در سیاست‌های مدیریت منابع آب به‌ویژه سدسازی و نحوه بهره‌برداری از سدها خبر داد و اشاره‌ای هم به ایجاد سازوکارهایی قانونی درزمینهٔ ارزیابی زیست‌محیطی و توقف احداث 15 سد جدید در کشور، همچنین توقف بهره‌برداری و آب‌گیری بعضی سدها با موافقت وزارت نیرو داشت.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست برای کوتاه‌مدت، استفاده از آب‌شیرین‌کن و برای بلندمدت اجرای طرح‌های وسیعی مانند تغذیه سفره‌ها و تقویت آبخیزداری، استفاده صحیح از منابع موجود آب، جلوگیری از هدر رفت آب و استفاده صحیح از پساب را گره‌گشا دانست و از مردم و مسئولان خواست با همکاری هم برای اصلاح الگوی کشاورزی و آبیاری و هم بستن چاه‌های غیرمجاز تلاش کنند.
مجتبی پاک پرور، عضو انجمن علوم خاک ایران نیز در تیرماه سال 96 در سفری که به میناب داشت، نقش مخرب انسان در تخریب طبیعت را بسیار نگران‌کننده دانسته و عنوان کرده بود: برای مهار فروچاله‌های میناب راهکار فراگیر و جامعی وجود ندارد و تنها راهکار جلوگیری از پیشرفت و گسترش بیشتر فروچاله‌های دشت بحران‌زده میناب است و این وضعیت قابل جبران نیست.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین اکبری، رئیس‌کل دادگستری استان هرمزگان نیز در همایشی که در دی‌ماه سال 96 برگزار شده بود اعلام کرد که رسیدگی ویژه به موضوع فرو چاله‌های دشت میناب را در دستور کار شورای حفظ حقوق بیت‌المال استان قرار داده است.
و سرانجام در نهم اسفندماه 96 هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهور به استان هرمزگان و بر اساس دستور ویژه رضا اردکانیان؛ وزیر نیرو، محمد حاج رسولی‌ها، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران و علی‌اصغر قانع، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور از پروژه 100 هزار مترمکعبی آب‌شیرین‌کن شهر بندرعباس بازدید کردند تا از نزدیک در جریان مراحل پیشرفت فیزیکی این پروژه باشند.
امین قصمی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان هرمزگان در این خصوص گفته بود: عملیات اجرایی این پروژه بر اساس سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از طریق قراردادهای BOO با سرمایه‌گذاری 204 میلیون دلار از سال 1393 آغاز شده و فاز اول آن در ابتدای تابستان سال 97 با ظرفیت 20 هزار مترمکعب در شبانه‌روز وارد مدار بهره‌برداری خواهد شد.
وی همچنین ابراز کرده بود: با بهره‌برداری از فاز اول این پروژه بخشی از نیاز آبی شهر بندرعباس شامل مناطق غربی، شهر خمیر و بخشی از روستاهای حاشیه شهر بندرعباس، به میزان 230 لیتر در ثانیه تأمین شده و این حجم به کاهش برداشت از دشت میناب و سد شمیل و نیان کمک خواهد کرد.
قصمی اضافه کرده بود: بر اساس پیش بینی‌های انجام شده و زمان‌بندی مصوب، تا پایان سال 98 آب‌شیرین‌کن 100 هزار مترمکعبی بندرعباس با ظرفیت کامل وارد مدار بهره‌برداری خواهد شد و این حجم از تولید، 40 درصد از نیاز آبی شهر بندرعباس را از منابع آبی سطحی و زیرسطحی کاهش خواهد داد.
به گزارش ایسنا، به گفته کارشناسان فروچاله‌های ایجاد شده در دشت میناب و آسیب‌های جبران‌ناپذیری که به این دشت وارد شده قابل بازگشت نیست، حال باید دید با بهره‌برداری از آب‌شیرین‌کن بندرعباس، انتقال آب از دشت میناب و سد استقلال میناب به بندرعباس قطع یا کاهش داده خواهد شد یا خیر؟! و این مسئله چه تاثیری در روند جلوگیری از گسترش فروچاله‌ها خواهد داشت.
گزارش از لیدا رضائی، خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج‌فارس
http://khalijefars.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=49988
