چند روز پیش از دو انفجار ویرانگر که روز دهم دسامبر در استانبول روی داد -و شبه‌نظامیان کرد مسئولیت آن را پذیرفتند-، المانیتور با چندین منبع مرتبط با آنکارا تماس گرفت و نظر آن‌ها را دربارهٔ آن‌چه ممکن است ترکیه در مورد حمایت جدی ایران از حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) بگوید، جویا شد.
طی چند ماه گذشته، رسانه‌های مختلفی در ترکیه و منطقه، گزارش دادند که نمایندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به سرکردگی ژنرال قاسم سلیمانی، با اعضای ارشد پ.ک.ک در بغداد، حلبچه و رانیا در کردستان عراق، ملاقات‌های متعددی داشته‌اند. بازهای آزاد کردستان، یکی از انشعاب‌های پ.ک.ک، مسئولیت حملاتی را که منجر به کشته‌شدن ۳۸ نفر و زخمی‌شدن ۱۵۵ تن شد، بر عهده گرفت.
دورانی که ایران و ترکیه بر ضد چریک‌های کرد همکاری می‌کردند، مدت‌هاست که سپری شده است. علیرغم آن‌که گهگاه اختلاف‌ها و انشعاب‌های داخلی گروه‌های کرد در صدر خبرها قرار می‌گیرد، آن‌ها هنوز قادرند که بر تصمیم‌گیری‌های ترکیه و ایران نفوذ و اثر بگذارند.
هنوز معلوم نیست که دو کشور چگونه جنگ نیابتی خود را در عراق و شمال سوریه مدیریت می‌کنند و آیا این، به رویاروی مستقیم منجر می‌شود یا خیر. فعلاً آنکارا باید با آثار فوری سیاست‌های نا دقیق خود در سوریه و عراق، روبه‌رو شود.
نبرد ترکیه علیه یگان‌های مدافع خلق (YPG) و پ.ک.ک، بدون شک بر توازن در منطقه اثرگذار است. پ.ک.ک یکی از نیروهای مهم (برای سازماندهی و آموزش یگان‌ها) در گروه‌های مختلف در شمال سوریه و عراق بوده است؛ نیروهایی که تلاش می‌کنند در برابر گروه دولت اسلامی و شاخه‌های آن مقاومت کنند. در واقع، علیرغم اظهارات متعدد پرزیدنت رجب طیب اردوغان در باره این‌که اجازه نخواهد داد سنجار در دست پ.ک.ک بیافتد، این شهر که پیشتر مرکز پیشین یزیدی‌های عراق محسوب می‌شد، اکنون تبدیل به مقر جدید پ.ک.ک شده است. در مجموع، نفوذ پ.ک.ک در عراق طی چند سال اخیر به طرز قابل توجهی افزایش یافته است.
ترک‌ها بر این باورند که چنین چیزی بدون تأیید ایرانی‌ها نمی‌توانست روی دهد. رسانه‌های هوادار حزب عدالت و توسعه (آ.ک.پ) مدعی شدند که ایران اکنون سه قرارگاه پ.ک.ک را در خاک خود میزبانی می‌کند و از طریق سازمان‌های مسلح اقماری‌اش مانند واحدهای حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق)، به کردها اسلحه می‌رساند. منابعی در آنکارا به المانیتور گفته‌اند که به استفاده از کودهای شیمیایی ساخت ایران و سایر موادی که مصرف دوگانه دارند، در ساخت بمب‌های پ.ک.ک مشکوک هستند. پس از سال‌ها اتهام مبنی بر این که ترکیه کودهای شیمیایی قابل استفاده برای ساخت بمب را به قلمرو داعش می‌فرستد، و پس از آن‌که از این مواد در حملات ماه ژوئن در خاک خودش استفاده شد، ترکیه فروش کودهایی را که پایهٔ نیترات آمونیوم دارند، ممنوع کرد. با این حال، انتشار اخباری در مورد این‌که بمب‌ها و وسایل انفجاری از بخش‌های شرقی و جنوب شرقی ترکیه وارد می‌شوند، رایج شده است. ریشهٔ مشکلات فراتر از حمایت احتمالی لجستیک ایران از پ.ک.ک یا سایر گروه‌های کرد است و به نوعی می‌توان گفت که امتداد منازعهٔ ایران-ترکیه بر سر کردها است.
برای سال‌ها، ترکیه روابط دوستانهٔ پرمنفعتی با دولت اقلیم کردستان در شمال عراق داشت. اکنون آنکارا دولت اقلیم را تحت فشار گذاشته تا در برابر دولت عراق، طرف این کشور را بگیرد.
اظهارات اخیر بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، مبنی بر این‌که منطقه فدرال کرد در سوریه عمر موقتی خواهد داشت، باعث شادمانی در آنکارا شد؛ نشانه‌ای دیگر از این‌که ترکیه نومیدانه به دنبال متحد علیه پ.ک.ک و ی.پ.گ می‌گردد. با این حال، دست‌کم در آینده‌ای نزدیک، این احتمال بسیار اندک است. ما می‌توانیم با تحلیل منافع ایران، چرایی آن را توضیح دهیم.
ایران در کنار حملات جاری‌اش به حزب حیات آزاد کردستان (پژاک)، همیشه روابط سئوال‌برانگیزی با کردها داشته است.
به گفتهٔ دیوید فیلیپس، مدیر برنامهٔ احقاق حقوق و صلح در انستیتو مطالعات حقوق انسانی دانشگاه کلمبیا، پیش از سال ۲۰۰۳، تمامی احزاب کرد در تهران دفتری داشتند و نخستین پروازهایی که پس از حملهٔ داعش در اربیل به زمین نشستند، هواپیماهای ترابری ایرانی بودند.
آیکان اردمیر، نمایندهٔ پیشین پارلمان ترکیه که اکنون از اعضای ارشد بنیادی برای دفاع از دموکراسی‌ها است، به المانیتور گفت: «در سوریه، تهران نسبت به تلاش گروه ناسیونالیست کردی موسوم به حزب اتحاد دموکراتیک (ی.پ.د) برای ایجاد یک قلمرو پیوستهٔ تحت کنترل کردها، با سوءظن نگاه می‌کند و نگران است که چنین موجودیتی تبدیل به یک پایگاه برای قدرت‌های غربی شود. در عراق، تهران پ.ک.ک را یک سرمایه برای ایجاد توازن در برابر حضور نظامی ترکیه در بعشیقه می‌بیند. از زمانی که تنش میان آنکارا و تهران بر سر آیندهٔ تل‌عفر بالا گرفت، به نظر می‌رسد که واحدهای حشد الشعبی رغبت بیشتری به ایجاد اتحاد تاکتیکی با پ.ک.ک نشان می‌دهند.»
کارشناسان دیگری نیز به اظهارات بالا در مورد همکاری طولانی‌مدت ایران و پ.ک.ک به دیدهٔ تردید نگاه می‌کنند. شفق باش، دانشجوی دکترا در دانشگاه آزاد برلین و یکی از اعضای کارپو-بن (مرکزی برای تحقیقات کاربردی در مورد همکاری با مشرق زمین) در مورد وسعت حمایت ایران، تردید دارد. او به المانیتور گفت: «حمایت از یک سازمان که در فهرست‌های تروریستی است، تنها به دلیل این‌که کشور همسایه بی‌ثبات شود، نوعی از استراتژی نیست که ایران آن‌را دنبال کند. به‌ویژه زمانی که به وسعت حوزه‌های همکاری ایران و ترکیه بنگرید، می‌بینید که در افتادن با آنکارا، شرایط را برای تهران در منطقه پیچیده‌تر می‌کند.»
اما با نگاهی به واقعیت‌های موجود، این فکر، چندان هم دور از ذهن نیست. نیروها در منطقه با توجه به تهدید داعش، می‌بایست با یکدیگر همکاری می‌کردند تا از هرج و مرج و تلفات انسانی بیشتر جلوگیری شود. اما کشورها نتوانستند به جنگ داخلی سوریه پایان دهند و در توافق کامل علیه داعش متحدانه بجنگند. بنابراین پ.ک.ک و سایر گروه‌های کرد تبدیل به تنها نیروی سکولار قابل اتکاء شدند. بسه هوزات، یکی از رؤسای اتحاد جوامع کردستان که سازمان دربرگیرندهٔ پ.ک.ک است، در یک مستند که اخیراً ساخته است، می‌گوید: «ما تنها از آزادی کردستان دفاع نمی‌کنیم. ما این مأموریت را وسعت داده‌ایم. ما از تمامی گروه‌ها در منطقه دفاع می‌کنیم.» تا این‌جا، دولت حزب عدالت و توسعه به ریاست اردوغان، نه تنها به فکر «نابودی پ.ک.ک» است، بلکه می‌خواهد جمعیت غیرنظامی کرد را در شمال سوریه و قلمرو تحت کنترل خودش با اعراب سنی‌مذهب جابه‌جا کند.
حمایت حزب عدالت و توسعه از اسلام‌گرایان … در کشورهای عراق و سوریه، باعث دلخوری ایران شد و این ناراحتی در سال‌های اخیر ادامه داشته است. اکنون ایران منافع خود را در همکاری با پ.ک.ک و ی.پ.گ می‌بیند تا تهدید داعش را ریشه‌کن کند. مضاف بر این، روسیه و ایالات متحده نیز طی روزهای اخیر حمایت خود را از کردها وسعت بخشیدند؛ بنابراین، زمان خوبی برای ایجاد روابط بهتر با کردهاست.
همچنین، جهت ایجاد یک مسیر امن برای ایران به سمت مدیترانه که تهران را به بندر لاذقیه در سوریه وصل کند، همکاری کردها ضروری است. شهرهای اصلی مانند کوبانی و قامیشلی در شمال سوریه و سنجار در عراق، نقاط حیاتی اتصال دهندهٔ این کریدورِ مطلوب ایران است. حتی اگر دولت ترکیه بتواند از نظر نظامی این شهرهای کردنشین را اشغال کند، نخواهد توانست اجتماعات و حکمرانی پایداری را ایجاد نماید. با این محاسبات، برای ایران معقول است که به تثبیت حضور کردها کمک کند.
چند تن از مقام‌های دولتی ارشد در آنکارا، این آیندهٔ ناخوشایند را پیش‌بینی می‌کنند. یکی از آنان به المانیتور گفت: «ما از ایرانی‌ها دربارهٔ روابط‌شان با پ.ک.ک پرسیدیم و پاسخ صریحی دریافت نکردیم، لیکن مشاهده می‌کنیم که چگونه منافع آن‌ها با یکدیگر منطبق می‌شود. برای دهه‌ها، پدر اسد [حافظ اسد، پدر بشار اسد] دستان پ.ک.ک را در دست گرفته بود. دوباره همین موضع، تبدیل به ضعیف‌ترین نقطهٔ ما شده است. با این حال، ترکیه هنوز گزینه‌هایی دارد.»
این درست است! اما ضعف‌های فزایندهٔ اقتصاد داخلی و امنیتی ترکیه، باعث شده‌اند تا گزینه‌های این کشور در عرصهٔ داخلی و بین‌المللی کاهش یابند و ناخوشایندتر جلوه کنند. بدتر از همه، استراتژی بزرگ ترکیه برای سوریه، غیر از بخش «نابودی پ.ک.ک»، هنوز مبهم و غیر قابل درک است و طی چهار دههٔ گذشته، هرگز گزینهٔ نظامی به تنهایی برای رسیدن به هدف مذکور کافی نبوده است. همکاری کردها با ایران نشان‌دهندهٔ آن است که امید اندکی به دنبال‌کردن مسیر صلح با حزب عدالت و توسعه از جانب کردها وجود دارد.
اکنون، عمدتاً دو نوع بیان در رسانه‌های کردی به چشم می‌خورند: یکی می‌گوید که کردها در جنگ سرد میان ترک‌ها و ایرانی‌ها قربانی می‌شوند؛ دومی می‌گوید که کردها می‌توانند بر طرح‌ها و اعمال ایرانی‌های و ترک‌ها اثر بگذارند و سرنوشت خود را به دست بگیرند. گزینهٔ دوم می‌توانند باعث برنده بودن تمامی طرف‌ها باشد، لیکن تا زمانی که ترکیه نقشهٔ بازی خود را به فوریت تغییر ندهد، تنها ایران و کردها پیروز خواهند بود.
منبع: المانیتور
تمام مقاله هاى منتشر شده تنها بازتاب دهنده نظر نويسنده آن است**
https://farsi.alarabiya.net/fa/views/2017/01/05/%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A8%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7.html
