افغانستان کشوری است با تنوع گسترده قومیت‌های مختلف و گروه‌های نژادی مانند پشتون‌ها، تاجیک‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها، هزاره‌ها، ایماق‌ها، بلوچ‌ها، نورستانی‌ها، پشه‌ای‌ها، قزلباش‌ها، براهویی‌ها، پامیری‌ها و دیگر اقوام که در این کشور بود و باش دارند.
نژادها و قومیت‌ها در این کشور به زبان‌های مختلف تکلم می‌کنند. تنوع قومیتی و زبانی در افغانستان از سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی این سرزمین به حساب می‌آید و بر اساس قانون اساسی افغانستان “هر نوع تبعیض و امتیاز بین اتباع افغانستان ممنوع است، اتباع افغانستان در برابر قانون دارای حقوق و وجایب مساوی می‌باشند”.
پس از سقوط طالبان، یک قانون اساسی جدید در افغانستان به تصویب رسید که تمام زبان گروه‌های قومی کشور را، بدون ذکر زبان آنها به عنوان زبان ملی، به رسمیت شناخت ماده 4 قانون اساسی سال 2004 تاکید می‌کند: “ملت افغانستان متشکل از پشتون‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، پشه‌ای‌ها، نورستانی ها، ایماق ها، عرب‌ها، قرغیزها، قزلباش‌ها، گوجرها و براهوی ها می‌باشد”. ماده 16 قانون اساسی از بین زبان‌های مختلف در افغانستان پشتو و دری را زبان‌های رسمی دولت اعلام کرده اما در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبان‌های ازبکی، ترکمنی، پشه‌ای، نورستانی، بلوچی یا پامیری سخن می‌گویند، هریک از این زبان‌ها علاوه بر پشتو و دری، به‌عنوان زبان رسمی سوم بوده و کاربرد آن توسط قانون تنظیم می‌شود.
همچنین بر اساس ماده 43 دولت مکلف است زمینه تدریس زبان‌های مادری را در مناطقی که به آنها تکلم می‌کنند فراهم کند.
پشتون‌ها
پشتون‌ها به دو دسته غلزایی یا غلجایی که از جمله قدیمترین اقوام بوده که تواریخ مختلف از آنها یادآوری شده و دیگر طایفه‌ها شامل زدران، منگل، غلزی، درانی، هوتک، اندر، کاکر، احمدزی، سربنی، پوپل، سوری، گدون، لودی، احمدزی، ستانکزی، محمدزی، یوسفزی، بنوچی، خروطی، سواتی، سهاک، شینوار، ابدالی، بارکزی وغیره هستند که از جمله گروه‌های مهم قوم پشتون هستند.
تاجیک‌ها
بعد از پشتون‌ها بزرگترین گروه قومی در افغانستان تاجیک‌ها هستند که بزرگترین گروه دری یا فارسی زبان‌ها در این کشور هستند.
تاجیک‌های افغانستان دری (فارسی) زبان، نزدیک‌ترین گروه قومی به فارسی‌زبانان ایران هستند، بیشتر تاجیک‌ها در مناطق شمال شرقی و غرب افغانستان زندگی می‌کنند.
ازبک‌ها
بعد از پشتون‌ها و تاجیک‌ها، ازبک‌ها بزرگترین گروه قومی در افغانستان هستند که به دو زبان ازبکی و دری صحبت می‌کنند، ازبک‌ها بزرگترین قومیت ترک‌تبار در افغانستان هستند.
هزاره‌ها
هزاره‌ها یکی از اقوام بزرگ در افغانستان هستند که به زبان دری اما به لهجه هزارگی صحبت می‌کنند، جمعیت هزاره‌ها به هفت میلیون گفته شده است.
ایماق‌ها
ایماق کوچ‌نشین و نیمه کوچ‌نشین دری زبان در افغانستان هستند که بیشتر در غرب و شمال‌غرب افغانستان زندگی می‌کنند.
بلوچ‌ها
بلوچ‌ها تعداد اقلیت در افغانستان هستند که بیشتر در ولایت نیمروز افغانستان زندگی می‌کنند و همنژاد بلوچ‌ها در ایران و پاکستان هستند.
نورستانی‌ها
نورستانی‌ها ار نژاد هندواروپایی هستند که گفته می‌شود زمان‌های قدیم از کشور هند وارد افغانستان شدند، در ولایت نورستان افغانستان زندگی می‌کنند و به زبان نورستانی صحبت می‌کنند.
پشه‌ای‌ها
پشه‌ای‌ها یکی از اقوام قدیمی در افغانستان هستند که در مناطق جنوب سلسله کوه‌های هندوکوش ساکن می‌باشند.
قزلباش‌ها
قزلباش‌ها ترک‌تبارانی هستند که اساسا از ترکیه خاوری به ایران و سپس در افغانستان مستقر شدند.
براهویی‌ها
نژاد براهویی‌ها از کردهای مغرب ایران هستند که تعداد آنها در افغانستان به 300 هزار نفر می‌رسد.
پامیری‌ها
پامیری‌ها در ولایت بدخشان افغانستان زندگی می‌کنند جمعیت پامیر و باشندگان آن به دو بخش تقسیم شده اند؛ مردم پامیر غربی بصورت قطع تاجیک تبار و اسماعیلیه هستند و زبان آنها دری شرقی است، و مردم پامیر شرقی اکثراً قرغزها و ترک تبار هستند و از اهل سنت.
