مرز «ریمدان» فرصتی که تهدید می‌شود

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – سید امیرحسین عظیمی: بازارچه‌های مرزی در همه‌ جای جهان نقش مهمی در ایجاد اشتغال محلی، توسعه اقتصاد کشور و از مهم‌تر تبدیل مرزها از تهدید به فرصت دارند، به‌ خصوص آنکه این بازارچه‌ها در محدوده مرزهای ناپایدار باشند، مانند مرز ایران با پاکستان که در سال‌های اخیر یکی از ناپایدارترین مرزها بوده است.

ایران با پاکستان ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد که در استان سیستان و بلوچستان واقع است، در طول این مرز ۳ گذرگاه بین‌المللی رسمی مورد توافق دو کشور وجود دارد که شامل مرز و گذرگاه میرجاوه در شهرستان میرجاوه، مرز و گذرگاه «پیشین» در شهرستان سرباز و در نهایت مرز و گذرگاه «ریمدان» در محدوده شهرستان چابهار است.

کشور همسایه پاکستان و جمعیت ۱۶۰ میلیون‌نفری آن‌یکی از بکرترین بازارها برای صادرات محصولات ایرانی است؛ ایران نیز این موضوع را به‌خوبی درک کرده و از سال‌ها قبل طرح‌هایی برای صادرات به پاکستان در دستور کار قرار داده است، ازجمله صادرات گاز ایران با خط لوله موسوم به صلح و یا صادرات برق و محصولات پتروشیمی ایران به پاکستان. کشور پاکستان هم همیشه تمایل وافری به توسعه روابط اقتصادی خود با ایران نشان داده و طرح تجارت آزاد میان دو کشور باوجود ظرفیت‌های فراوان در دو کشور همسایه و هم‌مرز را به ایران پیشنهاد کرده است.

ریمدان بهترین و باصرفه‌ترین مسیر برای افزایش مبادلات تجاری ایران

بنا به آمار سازمان توسعه تجارت، حجم مبادلات تجاری ایران و پاکستان هم‌اکنون در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود نیم میلیارد دلار است؛ «نواز شریف» نخست‌وزیر پاکستان در سفری که اردیبهشت‌ماه ۹۳ به ایران داشت در دیدار با رئیس‌جمهوری ایران از افزایش مبادلات تجاری ایران و پاکستان به بیش‌ از ۵ میلیارد دلار در سال در ۵ سال آینده خبر داد و گفت: ایران با پاکستان ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک دارد و این در حالی است که حجم مبادلات تجاری ۲ طرف در حال حاضر کمتر از نیم میلیارد دلار است که زیبنده دو کشور نیست.

برای افزایش مبادلات تجاری ایران و پاکستان، رونق در گذرگاه‌های رسمی حرف اول را می‌زند به‌خصوص آنکه این‌گذرگاه ها در یکی از ناپایدارترین مرزهای ایران واقع شده اند و توسعه و اشتغال نقشی مهمی در تبدیل آن‌ها از تهدید به فرصت دارد.برای افزایش مبادلات تجاری ایران و پاکستان، رونق در گذرگاه‌های رسمی حرف اول را می‌زند به‌خصوص آنکه این‌گذرگاه ها همان‌طور که پیشتر هم گفته شد در یکی از ناپایدارترین مرزهای ایران واقع شده اند و توسعه و اشتغال نقشی مهمی در تبدیل آن‌ها از تهدید به فرصت دارد.

برای توسعه مبادلات تجاری ایران و پاکستان مرز بین‌المللی «ریمدان» در ۱۲۰ کیلومتری شرق چابهار حرف اول را می‌زند چرا که به عقیده کارشناسان، ریمدان نزدیک‌ترین، به‌صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین مسیر برای ترانزیت کالا از ۲ بندر کراچی (قلب تجارت و بزرگ‌ترین شهر تجاری پاکستان) و گوادر (مدرن‌ترین بندر پاکستان) به ایران و کشورهای آسیای میانه‌ است.

بسیاری از استان‌های کشور ازجمله کرمان، خراسان جنوبی، فارس و بوشهر با بندر کراچی پاکستان اتاق بازرگانی مشترک تشکیل داده‌اند و سالانه میلیون‌ها تن بار و محصولات غذایی بین این استان‌ها و بندر کراچی جابه‌جا می‌شود اما مسیر تبادل این کالاها به دلیل نبود زیرساخت مناسب در مرز ریمدان از طریق بنادر جنوبی کشور صورت می‌گیرد هرچند که به دلیل فاصله طولانی موجب تحمیل هزینه‌های زیادی هم به آنها می‌شود.

در اهمیت مرز بین‌المللی «ریمدان» همین بس که وزیر تجارت پاکستان در سفر اخیر خود به ایران که در آذرماه ۹۶ برای افتتاح فاز اول بندر «شهید بهشتی» اتفاق افتاد، از ایران درخواست کرد که بندر و منطقه آزاد چابهار هرچه سریع‌تر به بندر و منطقه آزاد «گوادر» متصل شوند که تنها راه برای ارتباط این دونقطه توسعه مرز بین‌المللی ریمدان به‌عنوان سومین گذرگاه رسمی بین‌المللی ایران و پاکستان است.

علاوه‌بر مبادلات تجاری، حدود ۷ میلیون بلوچ در بلوچستان پاکستان زندگی می‌کنند که با بلوچ‌های ایران روابط خویشاوندی و قومیتی دارند و تعداد زیادی از آن‌ها سالانه برای سفرهای سیاحتی و دیدوبازدیدهای قومی به ایران سفر می‌کنند که بازهم مرز ریمدان به سبب نزدیکی حرف اول را برای تردد آن‌ها می‌زند.

امیدی که به ناامیدی مبدل شد

بازارچه مرزی ریمدان در بخش «دشتیاری» شهرستان چابهار  از سال ۸۷ شروع به کارکرده و در شهریورماه سال ۹۵ با توافق ۲ کشور، مرز رسمی ایران و پاکستان شده است؛ این بازارچه همان‌طور که اشاره شد در بخش «دشتیاری» واقع است، جایی که به دلیل خشکسالی‌ ۲۰ ساله و بی‌سابقه به «دشت ‌بی‌یار» در میان محلی‌ها معروف شده است.

رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار می‌گوید: مردم روستاهای بخش «دشتیاری» چابهار همجوار با مرز «ریمدان» ۲۰ سال است که از بحران خشکسالی و فقر رنج‌ می‌برند و به دلیل این خشکسالی‌ها متحمل خسارت‌های میلیاردی در باغستان‌های موز و انبه خود شده‌اند.

معین‌الدین سعیدی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، می‌افزاید: بیش از ۸۰ درصد دام های سبک و سنگین مردم دشتیاری در خشکسالی‌های پی‌درپی از بین رفته اند و از همین رو هزاران نفر از مردم این منطقه به امید یافتن کار و زندگی بهتر به چابهار مهاجرت کرده اند و عمده آن‌ها هم‌اکنون با فاجعه‌بارترین و کمترین امکانات در حاشیه‌شهر چابهار زندگی می‌کنند.

رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار خاطرنشان می‌کند: با رسمی شدن مرز «ریمدان» مردم «دشتیاری» امید زیادی به کار و اشتغال داشتند که امیدشان به ناامیدی مبدل شد.

ناامیدی که سعیدی در مرز ریمدان از آن صحبت می‌کند ناشی از عدم توسعه زیرساخت در این مرز بین‌المللی است. مرز ریمدان باوجود آنکه ظرفیت بالایی برای توسعه اقتصادی ملی و اشتغال محلی و از همه مهم‌تر تبدیل یکی از ناپایدارترین مرزهای ایران به فرصت را دارد باآنکه حدود یک سال و نیم پیش رسمی و بین‌المللی شده اما هیچ‌گونه امکانات زیرساختی ازجمله برق، آب، خط تلفن، اینترنت، سالن ترانزیت بار و مسافر، استراحتگاه رانندگان، جاده مناسب و در کل هیچ امکاناتی برای صدور کالا و یا رفت‌وآمد مردم و مسافران ندارد.

تردد سخت و زمانبر کالا در ریمدان

به گفته سعیدی استقرار نمایندگی ادارات گمرک، استاندارد، صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و دامپزشکی باید هرچه سریعتر در این گذرگاه مرزی اتفاق بیاافتد تا کارهای صادرات و واردات به‌خوبی انجام شود.

رئیس شورای اسلامی شهرستان چابهار خاطرنشان می‌کند: به دلیل نبود اینترنت و نمایندگی گمرک در بازارچه مرزی ریمدان، هم‌اکنون یک نفر برای رؤیت کالاهای صادراتی مرز ریمدان از اداره گمرک چابهار روزانه مسیر ۲۴۰ کیلومتری رفت‌وبرگشت را می‌پیماید و برای ثبت کالا به مرکز شهرستان چابهار عزیمت کرده و سپس دستور خروج کالا را صادر می‌کند.

بازارچه مرزی «ریمدان» فاقد هر نوع امکانات زیرساختی است و به دلیل نبود اینترنت و تلفن در این بازارچه، نامه‌های گمرک و راهداری به‌صورت دستی ارسال می‌شوند که بسیار زمان بر استبه گفته وی، بازارچه مرزی ریمدان فاقد هر نوع امکانات زیرساختی است و به دلیل نبود اینترنت و تلفن در این بازارچه، نامه‌های گمرک و راهداری به‌صورت دستی ارسال می‌شوند که بسیار زمان بر است.

روند طولانی دریافت برگه عبور از مرز ریمدان صبر مردم را لبریز کرده است

محمد بلوچ‌زهی، از اهالی بخش «دشتیاری» چابهار نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، می‌گوید: بیش‌از ۷ میلیون بلوچ در پاکستان زندگی می‌کنند و بسیاری از مردم و مرزنشینان سیستان و بلوچستان ارتباط و مراودات قومی و طایفه‌ای با مردم ایالت بلوچستان پاکستان دارند و به صورت مداوم برای دیدوبازدید از مرز عبور می‌کنند اما نبود زیرساخت و مستقر نبودن ارگان‌های مسافری در مرز ریمدان موجب شده مردم بخش دشتیاری به‌جای استفاده از مسیر دوساعته «ریمدان- پاکستان» از طریق شهرستان «سرباز» و مرز «پیشین» و با طی حدود ۱۷ ساعت زمان وارد ایالت بلوچستان پاکستان شوند.

وی بابیان اینکه صدور یک برگ راهداری برای تردد دو سوی مرز بیش از ۱۵ روزبه طول می‌انجامد، می‌افزاید: چنانچه اعضای یک خانواده بلوچ قصد سفر چندروزه به پاکستان را برای دیدوبازدید قومی داشته باشند باید تمامی آنان به پاسگاه مرزبانی، شورای اسلامی و بخشداری نگور مراجعه کرده و پس از طی مراحل مختلف و طولانی و ارائه ضمانت، مبلغ ۲۰۰ هزار تومان پرداخت کنند تا یک برگه راهداری عبور از مرز برای آنان صادر شوند.

بلوچ‌زهی تصریح می‌کند: روند طولانی دریافت برگه راهداری برای عبور از مرز صبر مردم را لبریز کرده و موجب شده بسیاری از آن‌ها عطای رفتن به آن سوی مرز را به لقایش ببخشند و درگاهی موارد موجب قطع روابط فامیلی، فرهنگی و اجتماعی مرزنشینان شده است.

قول و وعده بسیار است؛ قول دهندگان می‌روند اما وعده ها عملی نمی‌شود

عدم توسعه زیرساخت‌های مرز «ریمدان» یک و سال و نیم پس از رسمی شدنش، صبر مردم را لبریز کرده، البته قول‌های بسیاری نیز تاکنون به مرزنشینان «ریمدان» مبنی بر توسعه زیرساخت‌های این مرز داده‌شده که یا هنوز محقق نشده و یا در مرحله «پاس‌کاری» است؛ مثلاً استاندار وقت سیستان و بلوچستان، شهریور ۹۵ زمانی که مرز «ریمدان» را به‌عنوان یک مرز بین‌المللی افتتاح می‌کرد، گفت: درگذشته سختگیری‌هایی برای صدور برگه راهداری وجود داشته که موجب نارضایتی مردم و اعضای شوراهای اسلامی‌شده است، بنابراین به‌زودی پس از انجام تشریفات قانونی و تأمین زیرساخت‌های موردنیاز جابجایی کالا انجام می‌شود و مردم با گذرنامه و برگه راهداری در کمترین زمان ممکن به ۲ سوی مرز تردد خواهند کرد.

وعده، «به‌زودی» استاندار وقت سیستان و بلوچستان آن‌قدر زود شد که او از استان سیستان و بلوچستان خداحافظی کرد و جایش را به یک استاندار دیگر داد.

 یک سال پس از گفته‌های استاندار سابق در شهریورماه ۹۶ پیگیر توسعه زیرساخت‌های «ریمدان» از فرماندار چابهار شدیم.

ایوب درویشی فرماندار ویژه وقت چابهار در شهریورماه ۹۶، قول داد زیرساخت‌های ریمدان در بهمن‌ماه ۹۶ تکمیل شوند؛ وی آن زمان درگفت و گو با یکی از رسانه‌ها گفت: با پیگیری‌های صورت گرفته قرار است تا ۲ هفته دیگر مشکل اینترنت و فیبر نوری بازارچه مرزی ریمدان برطرف شود.

فرماندار وقت چابهار افزود: توسعه بازارچه مرزی، استقرار دستگاه‌های مختلف نظارتی مانند گمرک، احداث ساختمان‌های مرزی، توسعه و آماده‌سازی محورهای مواصلاتی و تکمیل زیرساخت‌های آب و برق ازجمله زیرساخت‌های لازم برای توسعه ریمدان است که تا بهمن‌ماه به‌طور کامل تکمیل‌شده و به بهره‌برداری می‌رسد.

وعده تا دو هفته دیگر فرماندار نیز آن‌قدر زود شد تا او هم از چابهار خداحافظی و جایش را به یک فرماندار دیگر داد و حالا باآنکه یک و سال ونیم از رسمی شدن مرز ریمدان می‌گذرد، این مرز همچنان فاقد امکانات زیرساختی است و بنا به گزارش‌ها و گفته‌های مردم و تاجران محلی به دلیل نبود این امکانات تردد مسافر و کالا در این مرز یا لاک‌پشتی است یا به‌کل مختل شده است.

منتظر مجوز محیط‌زیست برای شروع عملیات اجرایی هستیم

نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی می‌گوید: مرز بین‌المللی «ریمدان» در محدوده بخش «دشتیاری» فرصتی ارزشمند برای صادرات کالا و ایجاد اشتغال برای هزاران جوان مرزنشین منطقه بزرگ دشتیاری که سال‌هاست چشم به بازگشایی این مرز دوخته‌اند، است.

عبدالغفور ایران نژاد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان این‌که مرز «ریمدان» یکی از بهترین فرصت‌های اشتغال‌زایی و توسعه منطقه محروم «دشتیاری» است، می‌افزاید: از رسمی شدن مرز «ریمدان» حدود ٢ سال است که می‌گذرد و جلسات مختلفی از پایتخت کشور گرفته تا خود نقطه صفر مرزی ریمدان برای حل مشکلات این مرز برگزار شده اما تاکنون این جلسات نتیجه ای نداشته است.

به گفته وی، پیگیری‌های مردم مرزنشین هم  راه به‌جایی نبرده است و همچنان مشکلات برای مرز بین‌المللی «ریمدان» پابرجاست.

نماینده مردم چابهار در مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: نبود زیرساخت‌های لازم در مرز بین‌المللی «ریمدان» به‌ویژه فیبر نوری اینترنت، آب مصرفی، امکانات رفاهی، رستوران، استراحتگاه پایانه‌های بار و مسافربری سامانه ورود و خروج با استانداردهای مرز بین‌المللی ازجمله مشکلات مرز ریمدان هستند.

ایران نژاد خاطرنشان می‌کند: به‌شدت پیگیر این موضوع هستم اما برای این‌که امکانات زیرساختی در مرز ریمدان احداث شود باید مجوزهای لازم از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست صادر شود چراکه اراضی که در آن بازارچه مرزی «ریمدان» واقع‌شده متعلق به منطقه حفاظت‌شده «گاندو» و یا همان تمساح پوزه‌کوتاه ایرانی است.

وی افزود: حدود ۱۵ میلیارد تومان برای تجهیز «ریمدان» اختصاص‌یافته که پیگیر مجوز حفاظت از محیط‌زیست برای شروع عملیات اجرایی آن هستیم.

هرچه باشد، در اهمیت مرز بین‌المللی ریمدان برای توسعه روابط اقتصادی ایران و پاکستان شکی نیست و درصورتی‌که این مرز با اقدام جهادی تجهیز شود و رونق یابد یکی از ناپایدارترین مرزهای ایران به مهد توسعه و اشتغال تبدیل می‌شود؛ اشتغال و توسعه‌ای که فعلاً  در دسترس نیست و بنا به گزارش‌ها و آمار با مهاجرت روستاییان اطراف «ریمدان» به دلیل خشکسالی و خالی شدن این منطقه مرزی، این فرصت در حال تبدیل شدن به یک تهدید است.