مجتبی احمدی – شبکه بیان
رئیس فدراسیون واردات ایران با بیان اینکه طی 40 سال گذشته 800 میلیارد دلار ارز از ایران خارج شده، تصریح کرده است که در سال گذشته بیش از کل واردات کشور، ارز مبادله‌ای اختصاص پیدا کرده است.
به گزارش «شبکه رسانه‌ای بیان» فرهاد احتشام زاده این پرسش را باقی گذاشته است که این 800 میلیارد دلار صرف چه چیزی شده و یا به کدام کشورها انتقال یافته است. پیش‌ازاین نیز گفته می‌شد در دولت محمود احمدی‌نژاد کل درآمدهای نفتی ایران معادل 700 میلیارد دلار بوده که سرنوشت آن نامعلوم است.
رئیس فدراسیون واردات ایران در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفته است «برای درک بزرگی این عدد [800 میلیارد دلار] کافی است بدانید بشار اسد پول لازم برای بازسازی سوریه را ٤٠٠ میلیارد دلار دانسته است. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت در ٤٠ سال گذشته معادل هزینه بازسازی دو کشور جنگ‌زده، سرمایه از ایران خارج شده است.»
دلارهای نفتی کجا می‌روند؟
ایران یکی بزرگ‌ترین کشورهای واردکننده کالا در خاورمیانه محسوب می‌شود که سالانه نزدیک به 50 میلیارد دلار انواع کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و نهایی وارد می‌کند. آمارها تائیدکننده این موضوع هستند که حجم زیادی از دلارهای نفتی ایران صرف واردات کالاهایی تحت عنوان «ضروری» می‌شوند. آمار تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد میزان تخصیص دلار مبادله‌ای یا ارزان به واردات «کالاهای ضروری» سهم بالایی در 800 میلیارد دلار اعلام‌شده از سوی رئیس فدراسیون واردات دارد. دراین‌بین نکته قابل‌تأمل، فروش همین کالاهای ضروری به قیمت دلار آزاد در بازار است؛ گویی واردکننده، هیچ رانتی از دولت دریافت نکرده است.
در طول حیات جمهوری اسلامی، چینی‌ها همواره سهم بالایی در دلارهای نفتی ایران داشته‌اند. این کشور با فروش کالاهای مصرفی به ایران، بازار صادراتی خوبی را برای خود دست‌وپا کرده است. بر اساس آمارهای گمرک چین، سهم این کشور از بازار واردات ایران به بیش از 30 درصد می‌رسد؛ به‌گونه‌ای که در سال 2016 چینی‌ها بیش از 16.4 میلیارد دلار کالا به ایران فروخته‌اند. این رقم در سال 2017 با رشد 13 درصدی همراه بوده و به 18.6 میلیارد دلار رسیده است.
توزیع رانت با دلارهای ارزان
رئیس فدراسیون واردات ایران در بخش دیگری از صحبت‌هایش به یک مسئله مهم نیز اشاره کرده که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. فرهاد احتشام زاده با تأکید بر اینکه فقط به بخشی از کل واردات باید ارز مبادله‌ای اختصاص یابد، گفته است «سال گذشته بیش از کل واردات کشور، ارز مبادله‌ای اختصاص پیدا کرده است.» ارز مبادله‌ای به دلارهایی گفته می‌شود که بانک مرکزی با قیمت بسیار پائین تر از قیمت بازار به واردکنندگان و برخی دیگر ارائه می‌دهد. میانگین نرخ دلار مبادله‌ای در سال گذشته 3400 تومان بوده است.
در کشوری مانند ایران که بازار ارز به دلیل کمبود عرضه دلار، اخیراً با آشفتگی‌های فراوانی روبرو بوده است، جای بحث فراوان دارد که چرا بیشتر از ارزش کل واردات، دلار مبادله‌های به فروش رفته است. فروش دلار مبادله‌ای بیش از آنچه یک ضرورت برای کشور باشد، به مثابه توزیع رانت در بین افراد پرنفوذ و صاحب قدرت است. رئیس فدراسیون واردات ایران به این پرسش نیز که مازاد دلارهای اختصاص‌یافته به واردات چقدر بوده و به چه کسانی داده شده، پاسخی نداده است. اخیراً محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز اعلام کرده بود که در ماه‌های پایانی سال 96 بیش از 30 میلیارد دلار ارز از کشور خارج شده است.
