محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در نشست خبری با نمایندگان رسانه‌ها (۲۷ مرداد/ ۱۷ اوت) اعلام کرد که “ایجاد رشته زبان و ادبیات ترکی آذری و کردی از ابتدای دولت یازدهم در دستور کار این وزارتخانه بود”.

برای نخستین‌بار در تاریخ آموزش عالی ایران رشته‌های ادبیات و زبان کردی و ترکی جزو رشته‌های دانشگاه آزاد اعلام شده است. سال ۹۴ تحصیلی۴۰ دانشجو در ایران در رشته زبان و ادبیات کردی پذیرش گرفتند. مهرماه امسال دانشجویان در رشته زبان و ادبیات ترکی در دانشگاه تبریز نیز پذیرش خواهند گرفت.

بیشتر بخوانید: دولت دستور آموزش زبان‌های کردی و ترکی را داد

تدریس رشتههای زبان کردی و ترکی با استقبال فعالان فرهنگی وابسته به قومیتها، نمایندگان مجلس و رسانهها روبرو شد. ولی برخی نمایندگان بلوچ و ترکمن ایرانی در گفت‌وگو با دویچه وله انتقاد کردند که در دانشگاههای کشور فقط به دو زبان کردی و ترکی اجازه تدریس داده شده است.

نامه به روحانی درباره آموزش زبان ترکمنی

جمعی از فعالان فرهنگی و اجتماعی ترکمنصحرا در همین رابطه به ریئس جمهور ایران نامه سرگشاده نوشتند و درخواست کردند که به زبان ترکمنی هم اجازه تدریس داده شود. در بخشی از همین نامه سرگشاده که دهها تن از نخبگان و اهل قلم ترکمن آن را امضا کردند، آمده است: «یک سال مانده به پایان دوره ریاست جمهوری شما این نگرش در اذهانمان متبادر کرده بود که دوره روحانی نیز با همان وعدهها به سر میرسد. اما خبر صدور دستور شما برای تدریس زبانهای محلی در آذربایجان و کردستان به ناگاه یک بار دیگر بارقه امیدی را در دلها برانگیخت. اما از سویی این نگرانی را بوجود آورد که چرا برای ترکمنصحرای ایران قدمی برداشته نشده، از آن سخنی به میان آورده نشده و خواسته مردم مظلوم این دیار چون همیشه به فردا محول شده است.»

نویسندگان در پایان نامه سرگشاده خود از رئیس جمهور ایران خواستند “دستور لازم را برای تدریس زبان ترکمنی در مدارس استانهای گلستان و خراسان که حدود دو میلیون ترکمن در آن زندگی میکنند” صادر کند.

امکان مجوز دولت برای تحصیل به همه زبانهای قومی

دکتر آرازمحمد سارلی، مشاور استاندار گلستان در امور ترکمنها که سالهاست درباره تدریس زبان و ادبیات ترکمنی در مدارس کشور هم تحقیق میکند، به دویچه وله میگوید: «فکر میکنم این موضوع انحصارا به یک قوم خاصی نیست. وقتی فتح باب شود و مجوزی داده شود براساس قانون اساسی شامل اقوام دیگری هم میشود. از جمله زبان ترکمنی که در تیرماه سال ۱۳۸۸ در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه شد. من به عنوان استاد دانشگاه کتاب دو واحدی را برای دانشگاه چاپ و آماده کردم. ولی آن زمان ارادهای نبود و به تدریس این دو واحد دانشگاهی اجازه ندادند.»

به گفته سارلی وضعیت اکنون تغییرکرده است. او می‌افزاید: «بعد از پیگیریهای انجام گرفته از ناحیه وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش موافقت شده است حتی به صورت “پایلوت” در نقاط ترکمن‌نشین زبان ترکمنی تدریس شود. من مذاکراتی کردم با مدیر کل آموزش و پرورش استان و با وزارت علوم تا امسال مهر ماه کلاسهای ترکمنی را داشته باشیم.»

بیشتر بخوانید: آغاز به کار دانشکده زبان و ادبیات کردی در استان‌های کردزبان

مشاور استاندار گلستان در امور ترکمنها اعلام کرد: «من شخصا از نمایندگان ترکمن استان گلستان خواستم که آنها هم از این خواسته ترکمنها حمایت کنند تا این پروسه روند طولانی نداشته باشد تا امسال مهر ماه آموزش زبان ترکمنی را در بندرترکمن، کومیشتپه، مراوتپه، آق قلا و گنبد اجرا کنیم.»

اما وضعیت زبان بلوچی چگونه است؟ در این خصوص دویچه وله نظر عبدالرئوف ملازهی سربازی، محقق و نویسنده بلوچ ایرانی را هم پرسید. او هم از تحصیل در رشته زبان و ادبیات کردی و ترکی در دانشگاه استقبال میکند. این کارشناس زبان و ادبیات بلوچ میگوید: «از ابتدای تدوین قانون اساسی آموزش زبان اقوام در ایران آزاد اعلام شده ولی عملا ھیچگاه تمھیدات اولیه برای آموزش و تدریس زبان بلوچی انجام نپذیرفت. در دورهھای قبل از خاتمی، پرداختن به زبان بلوچی جزو مسائل سیاسی حساب میشد. بنابراین زبان بلوچی در ایران پیشرفت نداشت و اساتید زبان بلوچی فقط مطالعات و تحقیقات فردی انجام میدادند.»

این کارشناس بلوچ تاکید میکند که که بعد از اعتراضات فراوان از سال گذشته ۲ واحد درس اختیاری در دانشگاه سیستان و بلوچستان تدریس میشود که بلوچها آن را کافی ندانسته و خواھان ایجاد کرسی و رشته زبان بلوچی ھستند.

او ادامه میدهد: «اساتید برجسته زبانشناسی صاحب نظر در زبان بلوچی و عضو ھیئت علمی دانشگاه در زاھدان وایرانشھر وسراوان حضور دارند که میتوانند سرپرستی گروه تدوین و نشر کتب درسی بلوچی و ھمچنین آموزش مدرسان این رشته را برعھده بگیرند.»

بیشتر بخوانید: آغاز سال تحصیلی؛ از تدریس زبان مادری اقوام خبری نیست

اما به گفته این محقق بلوچ درخواست مکرر نخبگان و اهل قلم بلوچ برای ایجاد رشته زبان و ادبیات بلوچی رد شده است. او می‌افزاید: «با وجود تعلل و مانع تراشی‌ھا چندین ھفته نامه دو زبانه بلوچی-فارسی مثل “روز در آ” و “مرز پرگھر” در دوره خاتمی منتشر شدند که در دورهھای بعد تعطیل شدند. بعد از روی کارآمدن روحانی هم دو ھفتهنامه دو زبانه فارسی- بلوچی منتشر میشوند. اما انتظارات نخبگان در مورد زبان بلوچ ايجاد کرسی زبان و رشتهھای زبان وادبیات بلوچی و تخصیص اعتبار لازم برای تدوین وچاپ کتاب وتربیت نیروی آموزشی از طرف وزارت علوم است.»

دکتر آراز محمد سارلی مشاور استاندار گلستان در امور ترکمنها هم میگوید:«وقتی اعلام شد که تدریس زبانهای کردی و ترکی در دانشگاهها آزاد شدند، اهل قلم و تحقیق و کارشناسان زبان و ادب ترکمن فعال شدند و خودجوش کلاسهای زبان ترکمنی در شهرهای ترکمننشین ایران دایر کردند. ولی از نگاه من که به این موضوع از نقطه نظر اجرایی می‌نگرم این اقدامات کافی نیستند، مثلا ما یک موسسه خصوصی داشته باشیم و ۴ نفر بیایند زبان ترکمنی یاد بگیرند. این باید به رسمیت شناخته شود و وجه قانونی پیدا بکند.»

هر دو کارشناس که با دویچه وله صحبت کردند تائید کردند که شرایط برای تاسیس رشته زبان و ادبیات زبانهای دیگر قومی به غیر از کردی و ترکی در دانشگاههای ایران فراهم شده است. اراده دولت روحانی نیز برای اجرای چنین خواستههای قانونی اقلیتهای قومی کشور با نزدیک شدن زمان انتخابات ریاست جمهوری قوی‌تر میشود.