استاد دانشگاه تهران: مردم دیگر تنها خواستار تغییر در چارچوب جمهوری اسلامی نیستند

لحظه‌ای مکث می‌کند و می‌گوید: «آن‌ها می‌خواهند کسری بودجه خود را نه از طریق کاهش اختلاس‌ها بلکه از گرده مردم جبران کنند و مردم ایران دیگر تن به آن‌همه افلاس نخواهند داد.»

محمد محبی همچنین از وحشت ناشی از بی‌خبری و قطعی اینترنت می‌گوید: «ما در طول هفته گذشته مطلقا هیچ ارتباطی با دنیای بیرون نداشتیم. حس عجیبی بود، چیزی شبیه به احساس درخودماندگی یا فراموش‌شدگی. مردم احساس می‌کردند در یک جزیره دورافتاده زندگی می‌کنند.»

او در تشریح این‌که خبرنگاران بیرون از ایران بعضا به بزرگ‌نمایی متهم می‌شوند به ارزیابی مشاهداتش می‌پردازد: «نیم ساعتی بیش نیست که اینترنت وصل شده و فرصت نکرده‌‌ام همه اخبار و گزارش‌ها را بخوانم اما با دیدن همان چند ویدیوی محدودی که فرصت دیدنشان را داشتم باید بگویم واقعیتی که من دیدم بسیار تکان‌دهنده‌تر و وحشتناک‌تر از آن چیزی است که بشود از طریق این ویدیوهای کوتاه منتقل کرد. احتمالا به‌تدریج با گشایش مسیر اینترنت، بخش زیادی از تصاویر گرفته‌شده و اطلاعات واقعی به بیرون ارسال خواهد شد و دوستانی که منکر جریان هستند با واقعیت ماجرا روبرو خواهند شد.»

او می‌گوید بااینکه به‌قصد اعتراض از خانه خارج نشده اما در طول چند روز گذشته بارها با دیدن صحنه ضرب و شتم مردم به گریه افتاده است.
«روز اول در منطقه صادقیه و طرشت درگیری‌ها بسیار سنگین بود و روز دوم کرج بودم و مشاهده کردم که تقریبا تمام خیابان‌ها بسته‌شده و بیش از صدها لاستیک را آتش زده بودند و هم‌زمان از دوستانم که ساکن شهریار هستند شنیدم که درگیری‌ها در شهریار و رباط‌کریم به خشونت کشیده شده است.»

محبی با ارزیابی اقشار حاضر در خیابان، آن‌ها را عمدتا از طبقه متوسط می‌داند: «حتی قشر مصالحه‌طلب‌تر و سنتی‌تری که لزوما دنبال ادامه حیات جمهوری اسلامی هم نبودند بلکه خواستار ادامه وضع موجود و حفظ آرامش نسبی و ظاهری مملکت بودند در جریان اخیر تغییر موضع داده و دیگر به این شیوه فکر نمی‌کنند و به سمت نارضایتی و میل به تغییر قدم برداشته‌اند.»
به گفته‌‌ای این تحلیلگر سیاسی «جامعه ایران به لحاظ گفتمان سیاسی دیگر به قبل از این روزها برنخواهد گشت. چیزهای زیادی در لایه‌های متفاوت جامعه تغییر کرده و مطالبات مردم با خشمی که ناشی از فقر و تبعیض است مسیر دیگری به خود گرفته است.»

از او می‌پرسم آیا در شرایط فعلی اوضاع توسط دولت کنترل‌شده است؟
«می‌شود گفت در بسیاری مناطق بله و در این‌که جمهوری اسلامی با سرکوب و برخورد حذفی، قادر به کنترل اوضاع است، تردیدی نیست ولی موضوع به اعتراض چهار فرد ناراضی یا وابسته به بیگانگان برنمی‌گردد که مثلا چهار لاستیک و بانک را آتش زده باشند و حالا با بگیروببند حل‌وفصل شده، بلکه جریان به یک تغییر ماهوی و اساسی در عملکرد و مطالبات اقشار متفاوت مردم برمی‌گردد.»

او می‌گوید رانندگان خطی و عبوری و مردم عادی حوالی میدان و بی‌هیچ تشکل یا فراخوانی، ماشین‌ها را وسط خیابان ول کرده بودند و چندین ساعت اتوبان تهران کرج، اتوبان محمدعلی جناح و اتوبان مخصوص را کاملا بسته بودند: «همچون سال‌های قبل خبری از اینترنت نبود که شائبه تحریک از بیرون مرزها وجود داشته باشد. به‌جز سایت‌های وابسته به دولت و اداره‌های حکومتی که سرورهایشان به داخل کشور وصل می‌شدند، هیچ اینترنت خانگی و حتی اینترنت شبکه‌های داخلی مثل اینترنت تلفن همراه و ایرانسل امکان ارتباط‌گیری نداشت و گوگل و یاهو به‌کلی خارج از دسترس بودند و با وی‌پی‌ان و فیلترشکن هم امکان ارتباط‌گیری نداشتند. پس بی‌تردید تحریک از بیرون واقعیت ندارد.»

از او در مورد اینترنت حکومتی برخی خبرنگاران سوال می‌کنم. می‌گوید در جریانش نیست ولی غالب دوستانش در روزنامه‌های مستقل اینترنت نداشته‌اند و البته همیشه هم عده‌ای هستند که به کانون قدرت نزدیک‌اند.
او از غم و اندوهی می‌گوید که این روزها در چهره مردم عادی مشاهده می‌کند: «مردم به‌شدت تحت‌فشارند. امیدشان اندک شده. سفره‌ها محدود و فقیرتر می‌شود و دایره اختلاس‌ها و فساد گسترده‌تر شده. عده زیادی از طبقه متوسط به گروه فقرا سقوط کرده‌‌اند و درصد اندکی به طبقه برخوردار پیوسته‌‌اند و این تبعیض‌ها مردم را به‌شدت رنجانده است.»

از او می‌پرسم ممکن است در شرایط مشابه آینده بازهم ارتباط اینترنتی را قطع کنند؟
«قطع اینترنت دو سو دارد. یک‌طرفش هم بسته شدن مسیر ارتباطی مراکز دولتی، اختلال در کار بانک‌ها و دانشگاه‌ها و همه ارتباطات سیستم حاکم است.
جمهوری اسلامی ناچار به ایجاد ارتباط اینترنتی با جهان است چون اکثر کارهای مهم دولتی و رتق‌وفتق امور مملکت را نمی‌شود با اینترنت داخلی انجام داد. ضمن اینکه قانع کردن این رویه برای مردم آسان نیست. شاید اگر از اول مردم ما مثل مردم کره شمالی ایزوله بودند می‌شد به این قبیل محدودیت‌ها دل بست اما الان ممکن نیست.»

به گفته محبی تشخیص اینکه تخریب‌های شهری توسط مردم انجام‌شده یا نیروهای مقابل ممکن نیست.
«بانک‌ها و پمپ‌بنزین‌ها تخریب شدند. چهره شهرها عوض‌شده اما نمی‌شود گفت فقط کار مردم معترض بوده یا اینکه با قطعیت گفت کار نیروهای جمهوری اسلامی است؛ اما ما تجربه‌هایی ازاین‌دست هم در گذشته داشتیم که مثلا در سال ۱۳۸۸ مشخصا مسجد نورزاده را آتش زدند تا به گردن مردم معترض بیندازند. جمهوری اسلامی به‌هرحال چنین سابقه‌هایی دارد اما درعین‌حال باید بگویم مردم در روزهای اخیر به‌شدت خشمگین بودند.»

او از تجربه گفت‌وگو با چند نفر از مردمی می‌گوید که در مترو در مورد آتش گرفتن ساختمان‌های دولتی حرف می‌زدند.
«باور کنید آن‌ها مردم عادی بودند و من در مترو شاهد بحث چند نفرشان بودم که در مورد آتش زدن پمپ‌بنزین‌ها و بانک‌ها حرف می‌زدند. من وارد مباحثه‌شان شدم و گفتم این‌ها اموال عمومی است و نباید دست به چنین کاری زد؛ اما به من پرخاش کردند که این‌همه دارند مردم را غارت می‌کنند و میلیارد میلیارد از جیب ما می‌دزدند و ما را گرسنه نگه‌داشته‌اند، حالا ما هم چند بانک آتش بزنیم به کجای اموال عمومی برمی‌خورد یا مثلا مگر ما با یک حکومت اخلاق‌مدار طرفیم که بخواهیم با آن‌ها رفتار مدنی و اخلاق‌مدار داشته باشیم.»
او معتقد است افراد نیک‌اندیش، موثر و میهن‌پرست در جریان‌های مختلف باید در این مورد فکری بیندیشند: «این خشم روزبه‌روز در حال افزایش است. شاید این خواست خود جمهوری اسلامی باشد که رفتارهای مردمی را از حالت مدنیت به سمت خشم افسارگسیخته بکشاند.»

محبی همچنین در مورد بازداشت معترضان هم می‌گوید: «در صادقیه از نزدیک شاهد تیراندازی و زخمی شدن یک نفر بودم؛ اما در یکی از خیابان‌های طرشت چندین ون انباشته از مردم دستگیرشده دیدم و مشابه تجربیات گذشته برخورد نیروهای پلیس کمی بهتر از برخورد نیروهای بسیجی بود. یگان ویژه، نیروی انتظامی و نیروهای سپاه در قالب بسیج مناطق در خیابان حضور داشتند که معمولا از سپاه سیدالشهدا و سپاه محمد رسول‌الله تهران بزرگ سازمان‌دهی می‌شوند.»