حسینعلی اکبری، دبیراجرایی خانه کارگر سیستان و بلوچستان می‌گوید در سطح شهرداری‌های استان، به طور میانگین سه تا شش ماه دستمزد پرداخت نشده و یک تا سه ماه بیمه معوقه وجود دارد. او به تعطیلی پروژه‌های آبرسانی دشت سیستان اشاره کرده و از بیکاری همه کارگران شاغل در این پروژه با دستکم ۵ سال سابقه کار خبر داده است.

حسینعلی اکبری، دبیراجرایی خانه کارگر سیستان و بلوچستان می‌گوید در سطح شهرداری‌های استان، به طور میانگین سه تا شش ماه دستمزد پرداخت نشده و یک تا سه ماه بیمه معوقه وجود دارد. او به تعطیلی پروژه‌های آبرسانی دشت سیستان اشاره کرده و از بیکاری همه کارگران شاغل در این پروژه با دستکم ۵ سال سابقه کار خبر داده است.

خبرگزاری ایلنا به نقل از اکبری می‌نویسد: «کارگران اخراجی در شرایط سختی به سر می‌برند. در جنوب استان نیز با همین شرایط روبرو هستیم. به دلیل بیکاری وضعیت زندگی مردم بسیار سخت شده و برای گذران امور زندگی مجبورند به قاچاق سوخت روی بیاورند و روزانه یک تا دو نفر در جاده‌های استان به دلیل قاچاق سوخت در آتشی که از بی‌کفایتی مسئولان روشن شده، می‌سوزند.»

دبیر اجرایی خانه کارگر سیستان و بلوچستان اعلام کرده که اغلب قربانیان تصادفات جاده‌ای قاچاق سوخت، کارگرانی بوده‌اند که دو- سه سال در محلی مشغول به کار بوده اما کارشان را از دست داده‌اند. او از مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس خواسته که جوابگوی بدبختی‌های مردم مظلوم استان باشند و زمینه سرمایه‌گذاری در بخش اشتغال را فراهم کنند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

اکبری می‌گوید در شمال و مرکز سیستان و بلوچستان، به جای اشتغال پایدار، معدودی اشتغال موقت ایجاد شده است: «در ایرانشهر، سراوان و خاش شرایط شغل‌های صنعتی مطلوب وجود ندارد و در جنوب و در چابهارهم یک سری اقدامات در زمینه پتروشیمی و فولاد ایجاد شده که ما نسبت به آنها خوشبین نیستیم.» او در توضیح این بدبینی عنوان کرده که پروژه‌ها در چابهار در سطح ملی هستند و چون از سراسر ایران نیرو جذب می‌کنند، چندان به درد مردم استان نمی‌خورند.

این فعال کارگری عنوان می‌کند که آمار مرگ و میر تصادفات جاده‌ای سیستان و بلوچستان، بیشتر از تلفات جنگ است: «مردم فقیر برای گذران زندگی‌شان مجبورند جان خود را فدای یک لقمه نان کنند و با سرعت و سبقت‌های بی‌جا برای زودتر به مقصد رسیدن گرفتار حادثه می‌شوند.»

سوخت‌بری و سوختن جان

سوخت‌بری در بلوچستان از دو دهه پیش، با بروز خشکسالی، خوابیدن کشاورزی و صیادی و تشدید بیکاری نزد جوان‌ها رایج شد. خبرگزاری ایرنا چندی قبل در گزارشی از قول یک سوخت بر به نام احمد نوشت: «وقتی پشت فرمان وانت پر از گازوییل می‌نشینم احساس می‌کنم یک بمب بزرگ را با خود حمل می‌کنم اما برای فرار از بیکاری و تامین معاش زندگی چاره‌ای جز این نمی‌بینم… از یک طرف احتمال بروز هر حادثه رانندگی و جاده‌ای وجود دارد و از طرف دیگر گیرافتادن به دست ماموران و مجازات‌های قانونی.»

سالانه ده‌ها شهروند سوخت بر بلوچ در مواجهه با ماموران انتظامی جان خود را از دست می‌دهند. اواسط ماه آبان یک جوان بلوچ در حالی که دو گالن خالی سوخت در دست داشت، در منطقه لاشار با تیراندازی ماموران انتظامی کشته شد. در شهریور ماه نیز خودروی دو سوخت بر دیگر در مرز کلگان هدف شلیک قرار گرفت.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

سوخت‌بران نواحی جنوب شرقی ایران با کول‌بران مناطق کردنشین در غرب کشور مقایسه می‌شوند که ناچارند برای غلبه بر فقر و گرسنگی به چنین کار پرخطر و پرزحمتی تن بدهند. خبرگزاری ایلنا دو سال قبل در گزارشی پیرامون هزینه‌های جانی سوخت‌بری نوشته بود: «کولبران با شلیک در سرما جان خود را از دست می‌دهند و سوخت‌بران با شلیک میان آتش، جان نیمه سوخته خود را بر زمین می‌کوبند.»

امام جمعه سراوان در یک نامه سرگشاده اعتراضی به استاندار سیستان از جمله نوشته است: «سوخت‌بری شغل نیست اما در نبود کار و از روی ناچاری به جای سرقت و ارتکاب ناهنجاری‌های دیگر این کار را اختیار کرده‌اند… مافیای سوخت سازمان یافته تا کنون مورد تعرض قرار نگرفته بلکه بیشتر قشر ضعیف و فقیر جامعه هدف قرار گرفته است. آیا برای کسی که نان‌آور خانواده است و سرمایه‌اش حتی همین خودرو مدل پایین است، این گونه برخوردها انصاف و عدالت است؟»

بیکاری فزاینده در ایران با ظهور مشاغلی جدید و پرهزینه همراه شده است. به موازات کول‌بری در غرب و شمال غربی ایران، پدیده سوخت‌بری در جنوب شرقی نیز قابل ملاحظه است. جابجایی قاچاقی و غیراستاندارد سوخت، حوادث خونینی نیز می‌آفریند که عموما ناشی از شتاب رانندگان برای انتقال هر چه سریع‌تر سوخت و در امان ماندن از چشم ماموران انتظامی است.

محمد نعیم امینی‌فرد، رئیس مجمع نمایندگان استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: «بارها وضعیت معیشتی سوخت‌بران را به صحن مجلس کشاندیم و از مسئولان خواسته‌ایم برای حل مشکل مردم استان راه ‌حلی پیدا کنند چون در غیر این‌صورت آسیب‌های این حرفه، جان افراد بیشتری را خواهد گرفت.»

سوخت‌های فسیلی در سیستان و بلوچستان در مرزهای مشترک این استان با پاکستان و افغانستان خرید و فروش می‌شوند. ایلنا سوخت‌بران نواحی جنوب شرقی ایران را با کول‌بران مناطق کردنشین در غرب کشور مقایسه کرده و می‌نویسد که آنها هم برای فرار از فقر و گرسنگی به چنین کاری روی آورده‌اند: «کولبران با شلیک در سرما جان خود را از دست می‌دهند و سوخت‌بران با شلیک میان آتش، جان نیمه سوخته خود را بر زمین می‌کوبند.»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

ایلنا پای صحبت چند نفر از این سوخت‌بران نشسته و مصیبت‌ها و تصادف‌های مرگبار آنها را مستند کرده است. یکی از آنها که مهندس برق است می‌گوید: «سوخت‌ها را اکثرا از کامیون‌هایی که به منطقه استان ما می‌آیند خریداری می‌کنیم. آنها یا با خود سوخت می‌آورند یا سوخت داخل باک خود را به ما می‌فروشند. گازوئیل را لیتری ۱۸۰ تومان می‌خریم و ۲۰۰ تا ۲۰۵ تومان به افغان‌ها می‌فروشیم. به صورت میانگین روزی بین هشتاد تا صد هزار تومان درآمد داریم.»

این مهندس برق عنوان کرده که اگر کار دیگری به او بدهند از همین لحظه سوخت‌بری را قطع می‌کند: «مسیر زندگی ما همین است یا با شلیک گشتی‌ها کشته می‌شویم چو کارمان قاچاق و غیرقانونی‌ست یا راهی زندان می‌شویم یا ماشین به هر دلیل واژگون می‌شود و در آتش می‌سوزیم.»

یکی دیگر از این افراد در حادثه‌ واژگونی خودرویی که با آن سوخت‌بری می‌کرد، قطع نخاع شده و اکنون خانه‌نشین است. او به ایلنا می‌گوید: «باید به پزشک مراجعه می‌کردم ولی پولی نداشتم. آنقدر در خانه نشستم و بوی تعفن پاهایم فضای خانه را پر کرد که درنهایت پاهایم تبدیل به دو چوب خشک شدند.»

او آرزو کرده که به روستایش کارگاه و کارخانه برده شود: «اگر یک کارخانه در این اطراف تاسیس می‌شد تا جوانان در آن مشغول شوند حالا وضعیت ما خیلی متفاوت بود. اگر آب داشتیم کشاورزی می‌کردیم، اگر راه بود فرار می‌کردیم. من چاره‌ای جز سوخت‌کشی نداشتم.»

اکثر مواردی که به واژگونی، آتش‌گرفتن خودرو، کشته شدن یا مصدومیت سوخت‌برها انجامیده، ناشی از تعقیب آنها از سوی ماموران انتظامی بوده است. سوخت‌بران باید نفت، بنزین و گازوئیل از راه‌های صعب‌العبور “غیرگمرکی” انتقال دهند و مامورین انتظامی بدون هشدار قبلی به سمت آنها شلیک می‌کنند. آتش گلوله در برخی از موارد باعث انفجار مواد سوختی می‌شود و این به مرگ و یا نقض عضو سوخت‌بر می‌انجامد.

امینی‌فرد، نماینده ایرانشهر پیش‌تر نیز با اشاره به رفتار ماموران نیروی انتظامی در برخورد با سوخت‌بران گفته است: «در جلسه‌ای که با رئیس پلیس استان داشتیم وضعیت سوخت‌بران را بررسی کردیم و از آنها خواستیم برای جلوگیری از فعالیت آنها به جای استفاده از سلاح گرم از روش‌های کم خطرتری استفاده کنند. حداقل نیروی انتظامی می‌تواند در داخل شهر‌ها به دلیل اینکه خودروهای آنها به منبع حمل سوخت تبدیل شده است؛ درگیر نشود».

این نماینده مجلس برای بهبود وضعیت مرزنشینان سیستان و بلوچستان پیشنهاد تاسیس تعاونی‌هایی را داده تا این افراد بتوانند مبالغی را که از فروش سوخت به دست می‌آید بین خود تقسیم و از انجام کارهای پرخطری مانند سوخت‌بری خودداری کنند.

مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان هم  از نیروهای انتظامی و دولت خواسته که جلوی تیراندازی‌ها به مرزنشینان سوخت‌بر گرفته شود و راه‌حلی برای مشکلات این افراد بیابند.

عبدالحمید در یکی از سخنرانی‌های خود از جمله گفته است: «ماموران نباید حق تیراندازی به کسانی را داشته باشند که کالای مشروعی را و لو به صورت قاچاق حمل می کنند. اگر کسانی اسلحه قاچاق کردند و امنیت منطقه در خطر بود آن بحث دیگری است.»