َاکیتو – بابلءِ نوکیں سالءِ دود

اسماعیل امیری

تاریخءِ پٹ و پولکار که آهاں مسوپوتامیاءِ ” میخی خط”ءِ سنگ نبشته و گِل نبشته ونتگ انت، آ دمگءِ مردم و راجانی زندءِ بازیں تک و پهنات پَدّر کتگ انت. آهانی یک دودے ، نوکیں سالءِ جشن بیتگ. چه دگه شهراں، بابلءِ نوکیں سالءِ جشن تاریخءَ نامدارتر انت. ماں بابلءَ، اے جشن هر سال گوں زمستانءِ آسر بیگءَ گِرگ بیتگ که گوں بهارءِ بنگیجءَ دپ کپتگ ( مارچءِ ماهءِ میانجین). اے جشن، چه بنگیج و تا آسرءَ دوازده روچ دراجکش بیتگ ( تاریخءِ پولکار جشنءِ مستریں روچءَ مارچءِ ۲۰ یا ۲۱ شون دَینت).

ماں بابلءَ نوکیں سالءِ جشنءَ، ” اَکیتو” گشتگ اش. ماں بابلءَ اے جشنءِ بابتءَ گیشتریں زانتکاری چه بابلءِ فتح بیگءَ دو سد سال ساری ئیگ انت. بلے همے وڑیں جشن  بابلءِ جنوبءَ، ماں ” اُر”ءَ چه آ وهدءَ دو هزار سال پیشءَ بیتگ

اَکیتو

بابلءِ نوکیں سالءِ دود

کوهنیں “مِسوپوتامیا”ءَ راج آهانی شهرانی نامءَ زانگ بیتگ انت. چه یونانی و رومن زمانگءَ، اے دمگءِ نام ” مِسوپوتامیا” گشگ و زانگ بیتگ. اے یونانی گالے انت و آییءِ بزانت ” دو کَورانی میانجینءِ زمین” انت؛ اے دوئیں کَور ” دجله ” و “فرات” انت.۱

همے دوئیں کَورانی برکتءَ، آ دمگءَ چار و نیم تا پنچ هزار سال پیش، شهر آباد بیتگ انت. شهر منندیءِ سببءَ، آ مردماں ماں زانت و ازم و کارسواریءِ بازیں پڑاں دیمروی کت. دجله و فراتءِ آپریچءَ، ماں تاریخءَ لهتے نامداریں شهر آباد بیت انت که آهانی نام  انگت هم گرگ بیت و آهانی دود و ربیدگ ءِ نشانی هم ماں جهانءَ انگت هست انت – گواهے که په دگه ناماں. شهرانی ارزشت و نامداری گوں آهانی آبادی و آمدنءَ، بندوک بیتگ.

یکے چه همے نامداریں شهراں ” بابل” بیتگ. ماں بابلءَ، آ زمانگءَ ” آپ”ءَ گوں ” دانائی”ءَ نزیکی و بندوکی هست ات. اے گپ ماں ” گیل گمش”ءِ حماسهءِ بنگیجءَ شرّیءَ پدّر انت: ” همائیءَ که درگیتک ( کِشت) ” نَگبو” – جُهلانکی / هر چیزءَ دانائی حاصل کت “. اداں ” نَگبو” ءِ بزانت ، چه جُهلانکیءَ آپءِ زَئےءِ پیژّار بندگ و در آیگ یا پهکا دانائی بیت کنت. ۲

بابل و ” آشور” ءِ ڈگار و باگ، گیشتر چه کهن و کور جواں سیراپ بیت اتنت. گرماگءَ که هَور نه بیت ات؛ گرم و لوار ات، کهن و جوانی آپ کم تَرّات ات، باگانی درچکانی تاک زرد و هُشک ترّاِت اتنت. زمستانءَ، پدا هَوراں گورت ات، کهن و جو آپءَ پُرّ بیت اتنت. گوں هزّامءِ آیگءَ، گشئے نوکیں زندے بنگیج بیت ات.

“آشور” ءِ شهرءَ ڈنّ، سالے یک رندے ، شاهءَ انسانءِ ودی بیگءِ اصلی کرد کتگ و شون داتگ؛ شاهءِ  جند گوں پاک جنینے ( پریستس)ءَ ( مزنیں  جنینیں هداءِ دروشمءَ) وپتگ. آهانی باور ات، آپءِ زور وهدیکه درچکاں پدا ساه مان و سبز کنت، همے دابا مرتگیں هداءَ هم پدا زند دنت و آهانی مرتگیناں ماں کَورانی تها وشنود کنت. ۳

وهدیکه ” همورابی” بابلءِ بادشاه بیت، بابل چه آ دگه شهراں نامدارتر و آئیءِ هدا – مردوک – هم چه دگراں بُستریں جاهےءِ واهند و زوراکتر بیت.۴

تاریخءِ پٹ و پولکار که آهاں مسوپوتامیاءِ ” میخی خط”ءِ سنگ نبشته و گِل نبشته ونتگ انت، آ دمگءِ مردم و راجانی زندءِ بازیں تک و پهنات پَدّر کتگ انت. آهانی یک دودے ، نوکیں سالءِ جشن بیتگ. چه دگه شهراں، بابلءِ نوکیں سالءِ جشن تاریخءَ نامدارتر انت. ماں بابلءَ، اے جشن هر سال گوں زمستانءِ آسر بیگءَ گِرگ بیتگ که گوں بهارءِ بنگیجءَ دپ کپتگ ( مارچءِ ماهءِ میانجین). اے جشن، چه بنگیج و تا آسرءَ دوازده روچ دراجکش بیتگ ( تاریخءِ پولکار جشنءِ مستریں روچءَ مارچءِ ۲۰ یا ۲۱ شون دَینت).

ماں بابلءَ نوکیں سالءِ جشنءَ، ” اَکیتو” گشتگ اش. ماں بابلءَ اے جشنءِ بابتءَ گیشتریں زانتکاری چه بابلءِ فتح بیگءَ دو سد سال ساری ئیگ انت. بلے همے وڑیں جشن  بابلءِ جنوبءَ، ماں ” اُر”ءَ چه آ وهدءَ دو هزار سال پیشءَ بیتگ. ۵

گُڈی برءَ، ماں بابلءَ اے جشن هما وهدی گرگ بیتگ که بابل، پارسءِ بادشاه ” کورُش”ءَ گپتگ ات و آئیءِ بچّ ” کمبوجیه”ءَ وتی پتءِ جاهءَ همے جشنءِ کماشی کتگ. ۴۸۲ پیش چه مسیحءَ، پارسءِ هخامنشی شاه ” خشایارشا”ءَ، بابلءِ هدا ” بل” ( مردوک که بلءِ نامءَ مشهور ات)ءِ بُت چه عبادتجاهءَ کشّ ات. بابلءَ بغاوت بیت، عبادتجاه پروشگ بیت انت.۵

بابلءِ تاریخ زانت گشنت چه آئیءَ رند کم و گیش تا دوسد سالءَ، اے جشن چو پیسریگیں وڑا برجاه دارگ نه بیتگ. رندا، یونانی ” سِلوسید”ءِ دَورءَ همے جشنءِ نام گرگ بیت انت چه آ دَورءَ پَد،  “رومن” اے جشنءِ وهد و بابلءِ نوکیں سالءِ بنگیج و کلِنڈرءَ بدل کننت.

• Thabit A.J. Abdullah, A Short History of Iraq, Pearson Education Ltd. 2^nd edition pp 100.
• Stephanie Dalley, The Mystery of the Hanging Garden of Babylon, Oxford University press 2013. Pp 154
• Ibid pp 156
• A.Black , The new Year Ceremonies in Ancient Babylon. Published in Academia online.
• Ibid