ممنوع الانتشار

همے رجانک که من سئے سالءَ، کم کمءَ کتگ اتنت؛ اے کتابانی رجانک اتنت:

“کوچ و بلوچ”، گل خان نصیر چه اردوءَ. کوچ و بلوچ، بنیادءَ ” لانگ ورت ڈیمز”ءِ ” بلوچ رَیس”ءِ اردو ترجمه انت که گل خان نصیرءَ گوں وتی تفسیر و تشریحءَ، باز گیشتر کتگ. چو بزان که گل خانءَ، ڈیمزءِ لهتے گپ رَد کتگ و آهانی بابتءَ نبشتگ. چه ڈیمزءِ کتابءَ، گل خانءِ تفسیر ، تشریح و دلیل چه کتابءِ جندءَ گیشتر انت.

” جهانءِ گونڈیں تاریخ”، سئے و چار روسی تاریخزانتانی هوریءَ نبشتگیں کتابے انت که چه روسیءَ فارسیءَ ترجمه بیتگ و من چه فارسیءَ، بلوچیءَ رجانک کتگ ات.

” تاریخچه جنبشهای ملی در بلوچستان” که ” بلوچستانءِ راجی زرمبش”ءَ فارسیءَ شنگ کتگ ات و من بلوچیءَ رجانک کتگ ات.

منی سئے سالءِ کسانکیں کار په بلوچیءَ، نه منی ” ممنوع الانتشار”ءَ ، رَکّینت و نئیکه واجه اکبر بارکزهی و عُمرءِ جهدءَ و نئیکه منی بلوچ سیاست دان و وزیریں سنگت و پجاه آروکانی ” هُشکیں هَو”ءَ پد جت کت انت.

1999ءِ مارچ یا اپریلءِ ماه ات، شرّ یاد نه انت؛ چیا که منی کسانکیں ڈائری که همے سفرءِ بابتءَ کسان کسانیں یاد داشت نبشتگ اتنت، کراچیءَ چه منی کیسگءَ دُزّگ بیت. دهلیءَ، من وتی ایرانی پجّاروکےءِ گورا داشتگ ات. همے پجّاروکءَ، دهلیءَ یونیورسیٹیءَ ونتگ ات؛ آ ” حزب توده”ءِ باسک ات. هُژار و چالاکیں مردے ات؛ آئیءَ دهلیءِ شرّیں میتگےءَ – گرین پارکءِ نزیکءَ – دو بیڈ روم اپارٹمنٹے کریه کتگ ات. همے بلڈینگ، یک سئے تبکی لوگے ات که واهندءَ دو تبک کریه داتگ ات و یک تبکےءَ وت نشتگ ات. آ وهداں، موبایل فون انگت نیست ات و لوگی فون هم هر کسءَ نیست ات. هما لوگ واهندءَ لوگی فون هست ات؛ هر وهدے په منی همے پجاروکءَ تلفونے آتکگ ات گڑا لوگ واهندءَ توار کت ات.

منی واترّیءِ روچ که آتک، من گشت که منءَ لهتے اننّاس زیرگی انت که لوگءِ مردماں لوٹتگ. آئیءَ گشت که هموداں تڑین اسٹیشنءِ نزیکءَ هست، چه هموداں به زیر که اوداں ارزانتر انت و چه اداں ٹیکسیءِ گِرگءِ هم ضرورت نه بیت انت. ما آئیءِ اسکوٹرءَ سوار بیت و من وتی پیتی کُٹءَ کت و ٹرین اسٹیشنءَ شتیں. هموداں، گونی یے اننّاس – پنچ شش دانگ کوپڑا هم هور کت – زُرت و په ریل گاڑیءِ سوار بیگءَ، پلاتفرمءَ شتیں. همے گاڑیءِ مسافر، منی گمانءَ اگاں سرجمءَ نه بلے گیشتر پاکستانی اتنت. گیشتر، کراچی و سندءِ شهرانی نندوکیں مهاجر و چیزے پنجاپی هم هور ات. وهدے که ما ٹرینءِ گورا رَستیں، ٹرین چه پیسرا چکاچک ات و هر کسءَ وتی جاه وشّ کتگ ات و پراه پراهءَ نشتگ و بازینےءَ سامان هم وتی کشءَ سیٹءِ سرا ایر کتگ ات تا دگه کسے آهانی کشءَ نشت مه کنت و آهانی جاه پراهتر و آ آسیدگتر به بنت. ما لهتے ڈبّه چار ات که چه مردم و سامانءَ پُرّ اتنت و یک ڈبّهءِ یک بهرے کمے گهتر ات و لهتے ورنائیں مرد نشتگ، گپّ و کندگءَ اتنت. ما همے ڈبّهءَ سرکپت و منی پجّاروکءَ گوں وتی فارسی گالوارءَ ماں انگریزیءَ جست کت و گشت که منی اے مهمانءَ جاه به دئیت. اولسرا، آهاں گشت که اداں آئیءِ جاه تنک بیت انت بلے منی پجّاروکءَ گوں وتی هُنر و چالاکیءَ مَنّینت انت. اے دابا منءَ شرّیں جاهے رَست و همراه هم بد نه اتنت. روچ سِد و بندان ات که ریل گاڑی چه دهلیءَ در آتک. دراهیں شپءَ راهءَ اتیں، یاد نه انت که چنت جاهءَ ٹرینءَ داشت، مسافر ایر گیتک و سوار کت. اے دگه سُهبءَ، پاکستانءِ سیمسرءِ نزیکءَ سر بیتیں ، هموداں که ٹرین بدل بیت انت و چه اوداں پاکستانی ٹرین، مسافراں لاهورءَ بارت. هندوستانءِ امیگریشن و کسٹم هم همداں بَینت. منی باریگءِ امیگریشنءِ افسر، ورنائیں سکّهے ات. من که وتی پاسپورٹ دات، آئیءِ چمّ منی ” شیفر قلم”ءَ کپت انت که منی کیسگءَ جتگ ات. منی قلم په چارگءَ لوٹتی، قلم من دات ، منی پاسپورٹءَ ٹپّه جت ، گوں منی قلمءَ چیزے نبشت و پاسپورٹ منی نیمگا دراج کت، پاسپورٹ من زُرت و وداریگ بیتاں که منی قلمءَ به دنت. آ سرپد بیت و یک ادنائیں ” بالپوئینٹے” منی نیمگا شهار ات و گشتی تو اشیءَ به زیر. من گشت پهل کن که من وتی قلمءَ ترا دات نه کناں، چیا که اے قلم منءَ، یکےءَ سوغاتی داتگ. آ چه وتی دپاوریءَ شومان بیت، هچ نه گشت و قلم منءَ پدا داتی.

دو سئے ساعت، مهتل بیتیں تا که پاکستانی ٹرین آتک. لاهور، چه همے سیمسرءَ، باز نزیک انت بلے پدا هم تا لاهورءِ سربیگءَ، روچءِ گیشتریں بهر شت و دیگرءِ وهدءَ، چه ٹرینءَ ایر کپت و پنجاپءِ کسٹمءَ گوں دیم په دیم بیتیں. گیشتریں مردماں، هندوستانی گُد و دگه هنچیں سامان که پاکستانءَ گرانتر اتنت، گون ات. پاکستانی کسٹم افسر گوں مسافراں نه بیتگیں کنگءَ اتنت؛ چه آهاں زَرّ اش هم گپت ات و لهتےءَ سیرے زاه اش هم داتت. منءَ چشیں چیزے گون نه ات که کسٹم افسر چه منءَ زرّ لوٹت به کنت. منی پیتی و گونیءِ سرا نشان جت و من درآیگءِ ردءَ اوشتاتاں. درآیگءِ رد، دیما روگءَ نه ات. ما باز مهتل بیتیں، تا که روچ ایر شت و تهار بیت. بزاں که هما درآیگءِ جاهءَ دگه مستریں افسرے آتکگ و مسافرانی ساماناں پدا، یک یکءَ پٹّائینگءَ انت. منی باریگ آتک، منی گونی بوجائینت و چار ات و پدا پیتی پَچ کت. پیتی یک یک کت. چه پیتیءَ، منی دست نبشتهیں، سئے کتابءِ بلوچی رجانکانی سئے فایل در کت و آهانی پٹّگءَ لگّ ات. چه منءَ جست کت و گشتی که اے چی انت و چه کجا آرتگ انت. من پَسّو دات که اے دوئیں جهانءِ گونڈیں تاریخءِ بلوچی رجانک و یکّے ” گل خان نصیر”ءِ ” کوچ و بلوچ”ءِ بلوچی رجانک انت. دو وارگ جست کتی که ترا کئےءَ داتگ انت و ترا پرچیا گون انت. من گشت که سئے ماهءَ، دهلیءَ مهتل بیتگاں و اوداں کتابجاهءَ، اے کتاب دیستگ انت و ترجمه کتگ انت. گشتی، دو سئے ماهءَ مردم چون اینچُک باز ترجمه و نبشت کنت. من پسّو دات که اگاں تو منءَ، هنّی دو یا سئے کتاب ( اشانی اندازهءَ) به دئے، سئے ماهءِ توکا ترجمه اش کنان و ترا رسینان اش. همے افسرءَ گونڈیں ریش دیما ات، اسپیت گوشتیں ورنائیں مردے ات و نرم نرمءَ گپ ءَ ات، وتی گپاں دیما برانءَ درّائینتی که ما اے نبشتهاں داریں، آهان چاریں و اگاں بے ضرریں نبشته انت گڑا تئی آدرسءَ پُست کنگ بَینت. وتی آدرسءَ نبیسّ و مارا به دئے. من گُشت اے کتاب که من رجانک کتگ انت ، پاکستانءِ کتابجاهاں هست انت و دکاناں بها بینت؛” سَر یے کتابیں ممنوع الانتشار نهیں هیں”. گوں “ممنوع الانتشار”ءِ اشکنگءَ، سری بُرز کت و منی دیمی چار ات – آ نشتگ ات و من اوشتاتگ اتاں – گشتی : ” الفاظ بهت اچهے استعمال کر رهے هو لیکن یه جو بهی هیں ، ابهی آپ کو نهیں ملینگے”. آئیءَ گشت که ” گل خان نصیر” هنچو هم پاکستانءِ مخالف انت و اے نبشته شرّیءَ چارگ لوٹنت، چیا که من نزاناں کجام زبانءَ انت و چے نبیسگ بیتگ. من بے وس اتان، ناکامیں دلےءَ، آدرس نبشت و دات ، چه اوداں در کپت و سامان قلی یے بڈءَ دات و گشت نزیکیں هوٹلےءَ منءَ بر. اسٹیشنءِ نزیکءَ، هوٹلےءَ شپ گوازینت و سهبءَ ریل گاڑیءَ سوار بیت و کراچیءَ شتاں.

چه منی همے سفرءَ، هپت هشت ماهءَ رند، واجه اکبر بارکزهی چه لندنءَ، کراچیءَ آتکگ ات. کراچیءَ منی گمانءَ پاکستانءِ ” ترقی پسندانی” دیوان یا گند و نندے بیتگ ات و ” عمر” نامیں مردے چه لاهورءَ آتکگ ات. من گوں اکبر بارکزهیءَ گشت که باریں همے مرد، منی رجانک کتگیں نبشتهاں چه لاهورءِ کسٹمءَ کشّائینت کنت. اکبر بارکزهیءَ گوں آئیءَ گپ کت و مردءَ گشت که لاهورءِ کسٹمءَ، افسرے هست که آئیءِ همکلاس بیتگ و سنگت انت. منءَ گشتی که تو دو سئے روچءَ رند بیا ، ما وتی کوششءَ کنیں. من دو سئے روچءَ رند لاهورءَ شتاں، شپءَ هوٹلءَ داشت و سهبءَ ” عمر”ءِ سرا ٹلفون کت. آ گوں وتی موٹرسائیکلءَ آتک و منءَ وتی سنگتءِ آفیسءَ بُرتی. آئیءَ گوں وتی سنگتءَ سرجمیں گپ کت انت. عمرءِ سنگتءَ گشت که باندا شمارا سهیگ کناں. عمرءَ، منءَ لاهورءِ کمے سئیل کنائینت و بیگاهءَ، یک پروفیسرےءِ لوگءَ په چاهواریءَ بُرت و پاکستانءِ سیاستءِ سرا گپ بیت. دومی روچءَ، منءَ سهیگ اش کت که چه همے رجانکاں دلءَ به شوداں چیا که کسٹمءِ هما افسرءَ، انٹلیجنس بیوروءَ داتگ انت و چه اوداں ، آهانی شوهاز و درکنگ مئے وسءَ نه انت.

رندترا که مئے بلوچیں سنگت و پجاروک، پاکستانءِ پارلمانءَ شت انت و بلوچستانءِ حکومتءَ وزیر بیت انت؛ گوں آهاں هم من همے رجانکانی پدجنیءِ دستبندی کت. آهاں، گوں منءَ کوشش کنگءِ هَو کت بلے منی گمانءَ بید چه همے هَوءَ، دگه هچ جاهءَ و گوں هچ کسءَ چشیں گپےءِ ذکر هم نه کتگ.

همے رجانک که من سئے سالءَ، کم کمءَ کتگ اتنت؛ اے کتابانی رجانک اتنت:

“کوچ و بلوچ”، گل خان نصیر چه اردوءَ. کوچ و بلوچ، بنیادءَ ” لانگ ورت ڈیمز”ءِ ” بلوچ رَیس”ءِ اردو ترجمه انت که گل خان نصیرءَ گوں وتی تفسیر و تشریحءَ، باز گیشتر کتگ. چو بزان که گل خانءَ، ڈیمزءِ لهتے گپ رَد کتگ و آهانی بابتءَ نبشتگ. چه ڈیمزءِ کتابءَ، گل خانءِ تفسیر ، تشریح و دلیل چه کتابءِ جندءَ گیشتر انت.

” جهانءِ گونڈیں تاریخ”، سئے و چار روسی تاریخزانتانی هوریءَ نبشتگیں کتابے انت که چه روسیءَ فارسیءَ ترجمه بیتگ و من چه فارسیءَ، بلوچیءَ رجانک کتگ ات.

” تاریخچه جنبشهای ملی در بلوچستان” که ” بلوچستانءِ راجی زرمبش”ءَ فارسیءَ شنگ کتگ ات و من بلوچیءَ رجانک کتگ ات.

منی سئے سالءِ کسانکیں کار په بلوچیءَ، نه منی ” ممنوع الانتشار”ءَ ، رَکّینت و نئیکه واجه اکبر بارکزهی و عُمرءِ جهدءَ و نئیکه منی بلوچ سیاست دان و وزیریں سنگت و پجاه آروکانی ” هُشکیں هَو”ءَ پد جت کت انت.

اسماعیل امیری 16/04/2021