بر اساس آمار معاونت زنان و امور خانواده ریاست‌جمهوری، حدود ۲۷ درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در ایران را زنان تشکیل می‌دهند؛ با این حال سهم آنان از اشتغال در ایران حدود ۱۹ درصد است. به عبارت دیگر، ۶۰ درصد زنان تحصیل‌کرده ایرانی بیکارند.
این آمار نشان می‌دهد که فقط ۴۰ درصد زنان تحصیل‌کرده به بازار کار وارد شده‌اند. علاوه بر آن، ۷۰ درصد زنان ایران نیز شغل و درآمد پایدار ندارند.
تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران درباره نرخ اشتغال هم نشان می‌دهد که حدود ۲۵ درصد از بازار کار در اختیار افرادی است که تحصیلات دانشگاهی دارند و ۳۹ درصد جمعیت بیکاران نیز فارغ‌التحصیلان دانشگاهی‌اند. از این میان، بیش از ۶۵ درصد آنان را زنان و حدود ۳۵ درصد را مردان تشکیل می‌دهند.
به گفته نیره توکلی، پژوهشگر مطالعات زنان، مهم‌ترین علت بیکار ماندن زنان تحصیل‌کرده این است که «فرهنگ حاکم بر جامعه مردسالار» اشتغال زنان را جدی نمی‌گیرد و جایگاه زن در خانواده تعریف می‌شود نه در اجتماع.
توکلی با بیان اینکه «غلبه فرهنگ مردسالار» این شرایط را ایجاد کرده است، به خبرگزاری رکنا گفت: «حتی در مواردی هم که حضور زنان در بازار کار بر اقتصاد خانواده تاثیرگذار است، همچنان در بسیاری از خانواده‌های ایرانی غلبه فرهنگ مردسالاری را شاهدیم که تاثیرگذاری کسب درآمد زنان بر اقتصاد خانوار را پسندیده نمی‌داند.»
پژوهشگر مطالعات زنان: جامعه مردسالار اشتغال زنان را جدی نمی‌گیرد
این پژوهشگر مطالعات زنان می‌افزاید: «هنوز هم در میان زنانی که تحصیلات دانشگاهی بالا دارند و در بازار کار ایران فعالیت می‌کنند، شاهد آنیم که حتی آن‌هایی که حقوقشان بر معیشت اعضای خانواده آنان تاثیر مستقیم می‌گذارد، خودشان این مسئله را انکار می‌کنند و سعی دارند طوری جلوه دهند که تمام مخارج خانواده با حقوق همسرانشان تامین می‌شود.»
او در توضیح جدی گرفته نشدن اشتغال زنان در خانواده و جامعه گفت: «همواره در شرایطی که یکی از اعضای خانواده بیمار می‌شود و به مراقبت نیاز دارد یا وقتی که فرزندی به دنیا می‌آید و یک شخص باید دائما حواسش به نوزاد باشد، هیچ‌کس از مرد خانواده انتظار ندارد که شغل خود را رها کند و به پرستاری از بیماران، سالمندان یا نوزادان بپردازد. همه از زن خانواده انتظار دارند که این کارها را انجام دهد.»
توکلی با انتقاد از اینکه بسیاری از زنان شاغل مجبور می‌شوند تمام کارهای منزل را که به‌صورت سنتی بر دوش آنان است، انجام دهند، گفت: «هیچ‌کس از مردان شاغل انتظار ندارد که کارهای خانه را انجام دهند؛ چون عملا کسی اشتغال زنان را جدی نمی‌گیرد. برای عموم جامعه کار کردن مردان اهمیت زیادی دارد.»
گزارشی که مرکز آمار ایران از نرخ بیکاری در تابستان ۱۴۰۰ منتشر کرد نشان داد که جمعیت زنان بیکار در ایران افزایش یافته؛ به طوری که از رقم ۱۵.۶ درصد در فصل بهار به رقم ۱۷.۷ درصد در فصل تابستان رسیده است. این آمار نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، هم‌زمان با شدت یافتن تنگناهای اقتصادی و مشکلات ناشی از همه‌گیری کرونا، تعداد بیشتری از زنان کسب‌وکار و شغل خود را از دست داده‌اند.
توزیع نابرابر فرصت‌های شغلی در جمهوری اسلامی ایران و حمایت حکومت از نگاه جنسیتی به اشتغال محرومیت‌های زنان در دستیابی به شغل موردعلاقه آنان را در پی داشته و کار را به جایی رسانده است که بسیاری از زنان مجبورند با وجود تحصیلات دانشگاهی، به مشاغل غیررسمی روی بیاورند؛ شغل‌هایی که درآمد کمتری دارند و حقوق زنان را در بازار کار تضمین نمی‌کنند.
