نشنلیزم و رسم الخط – دکتر تاج محمد بریسی

چیزے، نشنلیست سرکلان (محفلان)، اے گپ ے سرا، مدام بحث و باوست جاری انت کہ اگن ما، عربی اسکرپٹا گون توامین عربی آبان، پہ بلوچی زبانا بزوراین، گڑا ضرور، مئے رسم لخط، ھما اردو و یاکہ فارسی ے رسم الخط زانگ بیت۔ ادان، اے سوال چست بیت، وھدے کہ ھمے یکین عربیک اسکرپٹ، عربی ے مختلفین گالوارن ابید، پہ فارسی، تاجیکی، دری، پشتو، سندی و یاکہ اردو زبان ئا زورگ بیت و چوشین مشکلے گندگ نہ بیت۔ گڑا، بلوچی زبان ے خاصین پرک و دگری، اے ردا چی بیت کنت؟ ھنچو کہ اشارہ کنگ بیت، عربیک رسم الخط، گون بلوچی ے درستین سیادین زبانان سازگار انت۔ پرچیا، گون بلوچی ے جندا ناسازگار؟
پمشکا، لازم انت، اے بنگپ گیشتر رژنا کنگ بہ بیت۔ نشنلیزم و رسم الخط دو گستاھین موضوع انت۔ نشنلیزم و قومیت ے پئدائش ے تاریخ، باید گشگ بہ بیت، انگت دو و یا سئ صد سالا چہ آ دیمتر نہ گوز ایت۔ بلئے، دگہ دیمے، رسم الخط و کتابت ے سرگوست، ھزاران سال کھن انت۔ اگن چنانچہ، رسم الخط ے تاریخی پشدر، بس گون نشنلیزم ے عینک چارگ بہ بیت، ضرور کم رنگ و کورھک گندگ بیت۔ چیاکہ رسم الخط ے مسئلہ، چہ قومی و زبانی سیمسرانی مسئلہ ئا باز ھما دیمتر انت۔ رسم الخط یک جھانی پدیدہ (PHENOMENON) ے انت۔ رسم الخط، عربی، عجمی و یاکہ فارسی و اوگانی بیت نہ کنت۔ اگن چہ، ما الفبا ئا، عربی و یاکہ لاتین (رومن) نام پربستگ، ادان مئے مقصد الفبا اصلیئن سرچمگ و شروعاتا ے زانگ انت و بس۔ مروچیگین دنیا ئا، موجودین زبانانی تعداد چہ “ھپت ھزارا”، بلکین گیش بہ بیت، بلئے، ھستین خطانی (ALPHABET) تعداد، چہ “ھپت” دانگا، انگت ھم کمتر۔ نون، شما وت اندازہ بجن ات کہ رسم الخط سیمسر کجا انت و زبان و نشنلیزم ے سیمسر کجا؟

لازم انت ذکر کنگ بیت، نشنلیستانی زگریں زبان ے سیاست، رسم الخط ے نشنلایزئش کنگ ے سرا، کدی ھم سوبمند نہ بیتگ۔ اے ردا، تاریخ ئا، باز پشت ئا روگ نہ لوٹیت۔ ھمے گوستگین صد سال ے اندرا، بے درورین مثال دستا کپیت۔ ایران ے زوراکین شاہ، رضا پھلوں و ترکیہ ے کمال اتا ترک ے بے سوبین جھد، مئے دیما، زندگین مثال انت۔ باید ذکر کنگ بہ بیت، فارس (ایرانی) نشنلیزم ے مسترین سکیں گون عرب ثقافتی، زبانی و اسکرپٹی دژمنی ئا بنگیج بیت۔ لہٰذا، فارس نشنلیستان چہ شروعاتا، گون عربی اسکرپٹ و زبان ئا وتی مخالفت بندات کتگ۔ بلئے، حقیقت ایش انت گون ریاست درستین پشت و پناھی ئا، ایرانی شاہ ے اے سیاست، مدام گون شکست ئا دیم پہ دیم بیتگ۔ ترکیہ ئا ھم کمال اتا ترک و کمالیستانی، زگریں زبان ے جھد انجام چو ایران ے وڑا گندگ بیت۔ البتہ، زانگ لوٹیت کہ کمالیستانی زبان پاکسازی ے کوشست دان حدّے دیما روت، بلئے، دگہ دیمے زوت زانگ بیت کہ ترکی زبان، نزور بیان و ھرجگ ے نیما شتران انت۔ زبان ے واناکی و ھنچو، ثقافتی رشتہ گون ھمسایگین زبانان سدان و گار بیان، گندگ بیت۔ پمشکا، کمال اتا ترک وتی زند ے تھا، چہ اے کارا پشوما بیت و آئی ے اوشتارینگ ے حکم ئا دات۔
اے، یک گیشتگین گپے۔ مروچیگین جھانا، وتا چہ ھمسایگین زبانان، پھکا دور و گستاہ دارگ، چو ھما ناکن و گوشت ے سندگ و جتا کنگ ے داستانا، درناک بیت کنت۔ استانداردین رسم الخط ے مسئلہ، گون چوشین دیدے ئا باید چارگ و چکاسک بہ بیت۔ ھمے وڑا کہ استانداردین اسکرپٹ، قوم ے در و دورین گالواران نزیک کاریت و قومی زبانا بود دات، ھمے وڑا گون ھمسایگین زبانان، ثقافتی و زبانسیادی ے رشتہ ئا محکم کت کنت۔ لہٰذا، باید انت کہ رسم الخط ے اندرا، چوشین بدل و سدلی ے آرگ مہ بیت کہ آ قوما چہ وتی چاگردا بہ سند ایت، قوم ے ثقافتی میراث و عھدی زبانسیادی ئا گار و بیگواہ بہ کنت۔