نشنلیزم و تاریخ/ چمشانک دکتر تاج محمد بریسیگ

قومی مارشت (NATIONALISM) ے توانائی و یا نزوری، گون چیزے خاصین عنصرے، موجود بئیگ و یا کہ نہ بئیگا بندوک انت۔ پہ درور، جغرافیائی موقعیت (سرزمینی عنصر)، زبان ے تک و پھنات (زبانی عنصر)، دود و ربیدگ (کلتوری عنصر)، ھورین اقتصاد (معاشی عنصر) و ھمے وڑا، ھورین تاریخ (تاریخی عنصر) و لھتین دگہ عناصر، چو کہ “شھری زندگی”، “طبقاتی منافع” و دانشورطبقہ ے کردار، اے ردا ھم مھم زانگ بنت۔
تاریخی عنصر ے کردار، بلوچ نشنلیزم ے اندرا چون گندگ بیت؟ تاریخ و اسطورہ ے پرک و پیر چی انت؟ اے نبشتہ، در اصل، ھمے جستانی پسو ے شوھاز ے کسانین جھدے انت۔ اے گپ زانگ لوٹیت کہ دان روچ ے مروچی، بلوچ سیاسی تاریخ ے، یکے چہ مزنین مسئلہ ان، “تاریخ نگاری” (HISTORIOGRAPHY) ے بنگپ ے سرا، ناتپاکی ے مسئلہ انت۔ اگن چہ، مروچی گون “ھیستوریگرافی” ے علم ے روژنائی ئا، تاریخ ے نبشتہ کنگ، چوشین گرانین مشکلے زانگ نہ بیت، بلئے، اگن راستینا بہ لوٹئے، انگت کہ انگت، بلوچ ے سیاسی تاریخ، “تاریخ نگاری” پڑا، باز پشتا پشت کپتگ۔
قومی تاریخ ے پٹ و پول، چوکہ اندگہ انسانی علوم ے وڑا، خاصین تحقیقی راہ و رھبندان گون بندوک انت۔ اگن بلوچ راجی دپتر گون تنقیدی نگاھے چارگ بہ بیت، اے ردا، نزوری باز گندگ بیت۔ بلوچ قومی تاریخ و اسطورہ (MYTH)، باز جاھا مانگیشتگ انت۔ ائ گپ روژنا کنگ لوٹیت، اسطورہ، انسان ئ تخیل ے محصول انت و تاریخ انسان ے کردار ے۔ ھر دوئین، انسان ے دورین گوست ے بیانا کن انت۔ البتہ، یکے انسان ے شیرکنین واھشتان، پدرا کنت و دومی زھرین تاریخی راستیان۔
تاریخی رشتہ ے اھمیت، نشنلیزم بنگپ ے اندرا، باز مھم انت۔ چیاکہ ھورین تاریخ، “ھتروجینین” قومانی، تپاکی ے بنپد زانگ بیت و نشنلیزم ے سکین ے زوراکین عنصر۔ تاریخ چونائی ئا، پہ راستی، راجی ھورین زندمان ے دراجین سرکپ و ایر کپانی داستان انت۔ نشنلیزم ے بنگپ ے اندرا، اے داستان ے تامدارترین و وشترین بھر (فصل) وشین نوبت ے ناما مشھور انت۔ “وشین نوبت” یاکہ وشین عھد (THE GOLDEN AGE) قوم ے تاریخی تنوبانی دور انت۔ بزانکہ راج ے آزاتی، خودمختاری و تمردی ے دور انت۔ چونائی، ھمے تاریخی رشتہ، نشنلیزم سکین ئ مسترین وجہ ھم زانگ بیت۔ اے گپ، زانگ لوٹیت، بلوچ “تاریخ نگاری” اے درگتا، انگت باز مانگیشتگ۔ چو زندمان ئ اندگہ تک و پھناتانی وڑا، ترائبل سیستم ے کشتگین نشان، بلوچ “تاریخ نگاری” ے سرا ھم وتی رند و اثر ایر کتگ۔ “بلوچ قومی” تاریخ نگاری، دان انگت، تقریبان قبائلیت (TRIBALISM) ے محورا چکرگا انت۔ بطور مثال، گل خاں نصیر، آغا نصیر خان احمدزئی و ملک سعید دھوار، بلوچ سیاسی تاریخ ئ بنداتا، ھبدھمی سدی ے دومی بھر، گون احمدزئی خاندان و خاصکن “براھوئی ترائبل فیڈریشن” ئا وصل کن انت۔ دگہ دیمے، سردار خان گیشکوری، خدابکش بجارانی و مولانا نور احمد فریدی، “رند و لاشار” ئ دورا، بلوچ قومی شناخت و تاریخی “طلاھین عھد” ے بندات زان انت۔ بہ قول ے خدابکش مری (بجارانی) ھستین بلوچی دود و ربیدگی مڈی “رند و لاشار” ے عھد ے میراث انت”۔ ھمے وڑا، دگہ وتگڑ و بئ بنیادین دیدانکے، بلوچ قوم ے “اصل و نسب” (ORIGIN) ے سرا ھم، رواج دئیگ بیتگ۔ اے، تاریخ نویسی ے ردا، قومی تاریخ و قبیلہ ئی تاریخ ے اندرا ھچ رنگین پرک و دگری گندگ نہ بیت۔ بلوچ قوم ے عھدی دپتر گون دور و دراجین مھاجرت و خانہ بدوشی ے زندا، بندات بیت و دیما روان کنت۔ ائ وڑین تاریخ نگاری، نشنلیستانی بنیادی ادعا (CLAIM) ئا، کہ ھما، سرزمین و تاریخ ے جھلانکین، ھمگرنچی ے ادعا انت، نزور و کم رنگ کنت۔ لہٰذا، ھنچوکہ ذکر کنگ بیت، قوم پرستی ے نکتہ نگاھا، چوشین تاریخ نگاری، نہ ایوکا چہ “قوم سازی” (NATION BUILDING) ے پروسہ و “قوم تپاکی” ے اصولان، دور و گستاہ زانگ بیت، بلکین، گون قومیت تصورا ھم ناسازگار انت۔ ائ دابین “تاریخ نگاری”، قبیلہ ائ کشمکش و علاقہ ای جنگ و بدرنگانی، تاریخ سمجگ بیت و بس