تشدید تبعیض آموزشی برای دانشجویان بلوچ
این گزارش اضافه کرده در استان سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی به ترتیب ۹۳.۵ و ۷۳.۸ درصد از ورودی‌های دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در استان بومی خود پذیرفته شدهاند که معنای آن این است که داوطلبان استان محروم سیستان و بلوچستان كه دارای بالاترین میزان قبولی استانی هستند، از دسترسی به سایر دانشگاه‌های كشور به خصوص از دانشگاه‌های تراز اول كه اغلب در تهران مستقر هستند، محروم شدهاند.
بومی‌گزینی دانشجو؛ طرحی که به ضرر مناطق محروم است
بومی‌گزینی دانشجو؛ طرحی که به ضرر مناطق محروم است
یکشنبه, 13 مارس 2022بهنام قلی‌پور
پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های ایران سال‌هاست که متاثر از عواملی است كه توزیع دانشجویان در سراسر كشور را فارغ از رقابت علمی، هدایت و كنترل می‌كند. برخی از این عوامل منجر به تشدید محرومیت‌های آموزشی و شغلی دانش‌آموختگان دانشگاهی شده است.
«بومی‌گزینی» یکی از مهم‌ترین این عوامل است که اجرای آن به اعتراف برخی پژوهش‌ها، منجر به تشدید نابرابری در برخورداری دانشجویان از دانشگاه‌های تراز اول و امكانات آموزشی بهتر در ایران شده است.
بومی‌گزینی از کجا آمد؟
ایده اولیه گزینش بومی در چهارمین جلسه کمیته مطالعه و برنامه‌ریزی آزمون سراسری سال ۱۳۶۶ مطرح و سپس در سال ۱۳۶۸ مورد بازبینی قرار گرفت و در نهایت در سال ۱۳۶۹ در جلسه ۲۱۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی طرح پیشنهادی کمیته مطالعه و برنامه‌ریزی کنکور به تصویب رسید و برای ابلاغ به سازمان سنجش ابلاغ شد.
بومی‌گزینی چگونه عمل می‌کند؟
این طرح می‌گوید که برخی رشته‌های دانشگاهی از طریق گزینش بومی محلی، بومی ناحیه‌ای، بومی استانی، بومی قطبی و کشوری صورت می‌پذیرد.
در روش بومی‌گزینی، رشته‌های تحصیلی تا بیشترین حد ممكن به بوم‌های پذیرش مختلف تقسیم می‌شود؛ به طوری كه بالاترین شانس قبولی هر داوطلب در جغرافیای پیرامون محل زندگی اوست كه دامنه آن از استان بومی شروع شده و پس از آن به ناحیه و قطب بومی می‌رسد.
این روش در نهایت برای معدودی از رشته‌ها كه بسیار كمیاب است، به صورت كشوری اعمال شده و متقاضیان برای این رشته‌ها فارغ از شرایط جغرافیایی و بر اساس بیشترین امتیازی که کسب می‌کنند، جذب این رشته‌ها می‌شوند.
با اجرای این سیاست آموزشی، ۸۰ درصد ظرفیت هر رشته در استان به داوطلبان بومی همان استان پس از کسر سهمیه‌های قانونی اختصاص می‌یابد.
اجرای این سیاست آموزشی باعث شده که موضوع بومی‌گزینی در نظام‌های آموزشی متمرکز با انتقادهای جدی مواجه شود و موافقان و مخالفان زیادی را به خود جلب کند.
موافقان طرح بومی‌گزینی چه می‌گویند؟
استدلال طرفداران طرح بومی‌گزینی بر اساس این گزاره است که اجرای طرح موجب کاهش مشکلات، دغدغه‌ها و نگرانی خانواده دانشجویان و کاهش مشکلات دور بودن از خانواده و کنترل فرزندان به ویژه در مورد دختران دانشجو و جلوگیری از مهاجرت نخبگان محلی می‌شود.
برخی دیگر، هدف اصلی از اجرای طرح بومی‌گزینی را تمرکززدایی می‌دانند و بر این باورند که هر سال دانشگاه‌های تهران بیشترین داوطلبان باهوش را جذب می‌کنند در صورتی که این افراد می‌توانند در خدمت هدف‌های منطقه خود باشند و این سیاست از حرکت پیرامون به مرکز تا حدی جلوگیری می‌کند.
آنها همچنین می‌گویند، با اجرای این طرح بسیاری از داوطلبانی که از پیرامون مهاجرت می‌کنند، حاضر به بازگشت نیستند و در پایتخت ماندگار می‌شوند، در نتیجه توزیع افراد تحصیل‌کرده در سراسر کشور متوازن نخواهد بود.
نظر مخالفان طرح بومی‌گزینی چیست؟
مخالفان اجرای طرح بومی‌گزینی بر ایجاد فاصله علمی و آموزشی میان مرکز و پیرامون، کاهش عدالت آموزشی و ایجاد محرومیت آموزشی برای استعدادهای برتری که می‌خواهند در دانشگاه‌های برتر ادامه تحصیل دهند، محرومیت دانشجویان نخبه از تجربه تحصیل در دانشگاه‌های بزرگ، زیان رساندن به وحدت و انسجام ملی و رشد حرکت‌های واگرایانه به‌ویژه در استان‌های مرزی، جلوگیری از فرصت خودسازی و رشد استقلال فردی دانشجو، کم‌توجهی به تعاملات فرهنگی بین دانشجویان مناطق مختلف کشور، تاکید دارند و معتقدند این شیوه باعث رواج و گسترش زبان‌های محلی و انزوای زبان ملی (فارسی) در دانشگاه‌های استان‌های مرزی می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس هم در ارتباط با این روش دانشجو‌گزینی گزارشی منتشر و اعلام کرده که سیاست «بومی‌گزینی» در ایران به امتیازی برای داوطلبان بومی مناطق برخوردارتر مثل شهر تهران تبدیل شده و این مرکز مخالف اجرای این طرح با شکل و شمایل کنونی است.
گزارش مرکز پژوهش‌ها چه می‌گوید؟
«بررسی پیامدهای بومی‌گزینی در پذیرش دانشجو» عنوان این گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس است که در آن آمده که این روش جذب دانشجو، ضمن تداخل با سهمیه‌های مناطق، موجب توزیع ناعادلانه و ناهمگون دانشجو در كشور شده و به میزان قابل توجهی به زیان مناطق كمتر برخوردار عمل می‌کند.
بومی‌گزینی و تشدید تبعیض آموزشی
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد داوطلبان مناطق محروم و كمتر برخوردار اغلب در همان منطقه محروم پذیرفته شدهاند و از پذیرفته شدن در دانشگاه‌های سایر شهرها به خصوص شهرهای بزرگ مانند تهران محروم مانده‌اند.
بررسی‌های این مرکز همچنین نشان می‌دهد، حدود ۸۲ درصد از پذیرفته‌شدگان كنكور سراسری سال ۱۳۹۸ بر مبنای سهمیه بومی-قطب و ۶۰.۵ درصد در استان بومی خود و تنها ۱۸ درصد بر مبنای پذیرش كشوری پذیرفته شدهاند.
این گزارش اضافه کرده در استان سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی به ترتیب ۹۳.۵ و ۷۳.۸ درصد از ورودی‌های دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در استان بومی خود پذیرفته شدهاند که معنای آن این است که داوطلبان استان محروم سیستان و بلوچستان كه دارای بالاترین میزان قبولی استانی هستند، از دسترسی به سایر دانشگاه‌های كشور به خصوص از دانشگاه‌های تراز اول كه اغلب در تهران مستقر هستند، محروم شدهاند.
مرکز پژوهش‌ها ادامه داده که چنین وضعیتی منجر به تشدید محرومیت به ویژه در برخورداری از امکانات آموزشی و دانشگاه‌های تراز اول كشور شده و در مراحل بعدی شانس کمی برای فارغ‌التحصیلان به منظور دستیابی به فرصت‌های شغلی فراهم رقم زده است.
دیگر ابعاد «منفی» بومی‌گزینی چیست؟
این مرکز همچنین اضافه کرده که تبعات بومی‌گزینی محدود به عدالت آموزشی نیست، بلکه ابعاد گسترده‌ای را شامل می‌شود.
در این گزارش، بومی‌گزینی از پنج بُعد آموزشی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته که نتایج آن نشان می‌دهد، «تضعیف انسجام ملی»، «افزایش قومیت‌گرایی»، «تضعیف امنیت ملی»، «ممانعت از هم‌افزایی فرهنگی بین اقوام»، «تشدید نابرابری‌ها و كاهش تحرك اجتماعی» و «تشدید نابرابری‌های آموزشی» شده است.
گزارش وزارت علوم چه می‌گوید؟
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم در سال ۱۳۹۹گزارشی با عنوان «آسیب‌شناسی سیاست‌های بومی‌گزینی در پذیرش دانشجو» منتشر و به بررسی جزیی آرای موافقان و مخالفان اجرای چنین طرحی پرداخت است.
این گزارش هم همسو با گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته که «سیاست‌های بومی‌گزینی تاکنون نتوانسته نتایج مثبتی را به همراه بیاورد و سبب دامن زدن به اختلافات قومی، کاهش استقلال در دانشجویان و محدود شدن استفاده از امکانات برتر آموزشی در دست عده‌ای که در شهرهای برخوردار زندگی می‌کنند، شده است.»
این گزارش اضافه کرده که انتظار دارد، «این سیاست» اصلاح شده و زمینه دخالت‌های غیرقانونی در این حوزه مسدود شود.
https://iranwire.com/fa/features/57821
