وعده های انتخاباتی «دونالد ترامپ» به اندازه کافی بزرگ و پیچیده هستند. اجرایی شدن هر کدام از این وعده ها به طور مستقیم و غیرمستقیم بسیاری از کشورها را درگیر خواهد کرد. نام ایران هم بارها در جریان اعلام این وعده ها و برنامه ها شنیده شده است. با این حال، پرسش مهم این است که اجرایی شدن کدام یک از وعده ها می تواند یک نقطه برخورد قوی بین ایران و ترامپ باشد؟

• دونالد ترامپ در تعدیل اظهارات تندش مبنی بر منع ورود مسلمانان به امریکا، از اجرایی شدن طرح بررسی های سخت گیرانه علیه شهروندان برخی کشورها سخن گفته است. این احتمال وجود دارد که شهروندان ایرانی نیز مشمول چنین طرحی شوند. وقوع این اتفاق می تواند به تقویت ذهنیت خصمانه علیه امریکا در ایران منجر شود ولی یک نقطه برخورد قوی و تعیین کننده نیست.
• دونالد ترامپ با تمجید نسبی از «بشار اسد»، مبارزه رییس جمهوری سوریه علیه «داعش» را مفید دانسته و از همکاری بیش تر با روسیه و پوتین در این زمینه سخن گفته است. هم‏زمان، مبارزه علیه داعش در عراق و تصرف موصل را به سود ایران دانسته و از آن انتقاد کرده است. برای ترامپ، خطر اصلی وجود داعش است و در برنامه های انتخاباتی نیز تمرکزش بر داعش بوده است، نه عراق و سوریه. با این حال، نوع واکنش او به رویکرد ایران در سوریه و عراق می تواند یک نقطه تعیین کننده به شمار رود. به نظر نمی رسد او خواهان این باشد که خروجی مبارزه با داعش، سود مستقیم برای ایران داشته باشد. از این زاویه، نوع نگرش کنونی ترامپ می تواند یک نقطه برخورد جدی باشد. این نقطه برخورد به اندازه کافی از قدرت اثرگذاری بر سایر مسایل بین ایران و امریکا برخوردار است.
• دونالد ترامپ از قدرتمند کردن نیروی نظامی امریکا سخن گفته است، به نحوی که کشورهای دیگر، از جمله ایران قدرت شوخی کردن با آن را نداشته باشند:«اگر با قایق های کوچک دور ناوهای زیبای امریکایی بچرخند، با شلیک از آب بیرون انداخته می شوند.»
  او هم‎چنین گفته است: «اگر ایرانی ها بخواهند موشکی شلیک کنند، آن را موشک را می زنیم.»
  این گفته ها ظاهرا یک رجزخوانی بیش نیستند ولی پتانسیل روانی قدرتمندی برای تشدید نگرانی ها درباره وقوع حوادث غیرقابل پیش بینی دارند. تندروهای ایرانی، به ویژه مقام های نظامی در طول سال های گذشته هر روز بیش از قبل کوشیده اند چهره ای فاتح و غالب در خلیج فارس به خود بگیرند و خواهان حضور ضعیف تر امریکا در خلیج فارس هستند. چنین چهره ای از سوی ترامپ قابل تحمل نیست.
• دونالد ترامپ ایران را مجری عملیات های تروریستی در ۲۵ کشور دانسته و گفته است: «ایران بزرگ ترین حامی تروریسم در جهان است.»

او تاکید کرده که ایران با پول های آزادشده پس از توافق هسته ای، در خاورمیانه از تروریسم حمایت می کند. برای مقابله با چنین وضعیتی، ترامپ چه برنامه ای در سر دارد؟ او قبلا وعده داده با همکاری اسراییل،‌ اردن و مصر، با گروه هایی مثل «حزب الله» و «حماس» مبارزه می کند. اجرایی شدن هر کدام از این وعده ها، نقطه شروع یک برخورد مستقیم، کشنده و تاثیرگذار بین ایران و دونالد ترامپ است.

• دونالد ترامپ به اندازه کافی عربستان را تحقیر و تهدید کرده است؛ تهدید به قطع خرید نفت. ادبیات او علیه عربستان خوشایند جمهوری اسلامی است ولی او برای عملی نکردن تهدیدهایش، شرط هایی مطرح کرده است. او گفته اگر عربستان پیاده نظام خود برای نبرد با داعش را وارد عمل کند یا هزینه حفاظت نظامی امریکا از خودش را بپردازد، در سیاست هایش تجدیدنظر می کند. حتی پیشنهاد داده است که عربستان بمب اتم بخرد. اجرایی کردن این پیشنهادها در تضاد مستقیم با منافع ایران هستند و می توانند نقشه جدیدی از درگیری های منطقه ای ایجاد کنند.
• دونالد ترامپ در طول برنامه های انتخاباتی خود، کم ترین توجه را به موضوع حقوق بشر داشته است. بی توجهی مطلق او یک نقطه مطلوب برای جمهوری اسلامی است که امریکا را متهم می کند با تمرکز بر موضوع حقوق بشر، به ایران هراسی دامن می زند. رهبر جمهوری اسلامی در سال های گذشته همواره با نوعی بی اعتمادی مطلق به امریکا نگریسته و این کشور را متهم کرده است که اگر در مورد پرونده ای سازش حاصل شود، سراغ گام بعدی می رود؛ به عنوان نمونه، اگر درباره سوریه یا هسته ای سازش شود، امریکا سراغ موشکی یا حقوق بشر می رود.
  بی توجهی ترامپ به حقوق بشر می تواند این انگیزه را تقویت کند که می توان بدون هراس زیاد از دخالت بعدی امریکا، به ویژه در زمینه حقوق بشر، درباره یک موضوع یا پرونده توافق کرد.
• دونالد ترامپ از این که سود توافق های اقتصادی پس از «برجام» به جیب شرکت های غیرامریکایی می رود، انتقاد کرده است. مشخص نیست اگر شرکت های امریکایی با ایران معامله و به اقتصاد آن پول تزریق کنند و ایران این پول را به تعبیر آقای ترامپ، خرج حمایت از تروریسم کند، چه می شود. ولی با توجه به کلیدی بودن مساله تجارت و سود اقتصادی برای ترامپ، میل بیش تر به حضور امریکا در بازار ایران می تواند یک نقطه شروع برای تفاهم و یا حداقل کاهش مشکلات باشد.
• در ادبیات انتخاباتی دونالد ترامپ نمی توان تقسیم بندی های معمول درباره ایران را یافت؛ میانه روها و تندروها. به نظر می رسد او نگاه یک‏دست تری به ایران دارد و خواهان معامله با کلیت جمهوری اسلامی است نه بخشی از آن. مشخص نیست این نگاه در دوران ریاست جمهوری وی و تحت تاثیر مشاوران او و یا سایر نهادها چه قدر تغییری می کند ولی برآیند مثبت یا منفی این نگاه نیز معلوم نیست؛ به عنوان نمونه، در دوران اوباما، او در چرخش شکلی، ترجیح داد به جای رییس جمهوری ایران، با رهبر جمهوری اسلامی کانال ارتباطی محرمانه داشته باشد. این روند به تدریج به حذف احمدی نژاد از معادلات سیاست خارجی منجر شد. ممکن است خروجی نگاه ترامپ نیز علیه دولت حسن روحانی و میانه روها عمل کند و ترامپ و تندروها طرف اصلی هر معامله ای شوند. این امر می تواند موجودیت سیاسی جناح حامی رییس جمهوری ایران و شخص حسن روحانی را به خطر بیاندازد.
• دونالد ترامپ وعده داده بود در صورت پیروزی در انتخابات، با اعمال فشار و یا در صورت لزوم، تحریم های قوی تر، ایران را وادار به مذاکره و یا حداقل امتیازدهی بیش تر کند. چنین کاری علاوه بر برانگیختن مخالفت های بین المللی، یک نقطه شروع برای برخورد جدی سیاست های دو کشور است. نخستین واکنش های مقام های ارشد ایران به پیروزی دونالد ترامپ که بر حمایت از اجرایی شدن برجام استوار بود، به وضوح نگرانی آن ها را نشان می دهد. آن ها دقیقا نگران لغو برجام توسط ترامپ نیستند، نگران فضایی هستند که اظهارات و تحرکات ترامپ علیه فضای پس از برجام می تواند ایجاد کند. ایران در طول یک سال گذشته به طرز مستمری برای ایجاد یک فضای امنِ سرمایه گذاری کوشیده است اما نوع واکنش ترامپ می تواند این کوشش ها را کاملا معلق کند. تداوم ابهام و تعلیق، تاثیر منفی مستقیمی بر اقتصاد ایران برجای خواهد گذاشت و همه جناح های ایرانی بازنده خواهند بود.

هرکدام از این محورها می توانند به سرعت از اولویت دونالد ترامپ خارج شوند و یا تحت تاثیر مسایل داخلی، منطقه ای و جهانی، صورت دیگری به خود گیرند. ولی همین فهرست اولیه نشان می دهد در مسیر روابط ایران و امریکا، ریاست جمهوری دونالد ترامپ حتی اگر منجر به رخ دادن واقعه غافل‏گیرکننده ای نشود، انتظار و توقع برای چنین واقعه ای را به شدت افزایش داده است؛ انتظار و توقعی که می تواند کشنده باشد و یا رهاننده. ما در عصر ظهور زندگی می کنیم.

https://iranwire.com/fa/features/19334