رای غیرمستقیم، رکن نظام انتخاباتی آمریکا

 طبق قانون اساسی ایالات متحد آمریکا، انتخابات ریاست جمهوری در اولین سه‌شنبۀ بعد از نخستین دوشنبۀ ماه نوامبر برگزار می‌شود. یعنی در صورتی که مثل امسال، روز اول نوامبر به سه‌شنبه بیفتد، رای‌گیری در سه‌شنبۀ بعدی، هشتم نوامبر، برگزار می‌شود.

تقویم انتخاباتی آمریکا را قانون اساسی با توجه به مقتضیات عملی زندگی اجتماعی و سیاسی مشخص کرده‌ و تغییر آن به سادگی ممکن نیست.
انتخاب روز سه‌شنبه هم یک سنت تاریخی است که اساساً با توجه به برنامۀ زندگی کشاورزان صورت گرفته است. آنان برای رای دادن از مناطق دورافتاده به شهرها می‌رفتند. حرکت در روز یکشنبه، روز عبادت و کلیسا، با برنامۀ زندگی آنان هماهنگ نبود و ترجیح می‌دادند که روز دوشنبه حرکت کنند تا سه‌شنبه در محل رای‌گیری حاضر باشند.

به طور کلی روال انتخابات و نظام سیاسی آمریکا را نمی‌توان از ساختار فدرال کشور جدا کرد. احزاب بزرگ آمریکایی همیشه به بُعد محلی و ایالتی الویت داده و بخش اعظم فعالیت خود را بر اساس قوانین و نیازهای ایالتی برنامه‌ریزی می‌کنند. اما انتخابات ریاست جمهوری موقعیتی است استثنایی که حزب‌ها را به تحرک در سطح کشور وا می‌دارد.

رای پیش از موعد
 
در ٣٧ ایالت از از پنجاه ایالت آمریکا امکان رای پیش از تاریخ عمومی (هشتم نوامبر) وجود دارد. به عنوان مثال، چهار سال قبل، تکلیف نزدیک به یک‌سوم آرا زودتر از روز اصلی رای‌گیری روشن شده بود. امسال هم تخمین زده می‌شود که ٤٠درصد آرا قبل از روز هشتم نوامبر داده شده باشد. امسال شخص رئیس جمهور، باراک اوباما روز هفتم اکتبر رای داد.
اما شمارش همۀ آرا هم‌زمان شروع خواهد شد، به طوری که نتایج تقریبی طی شب هشتم به نهم نوامبر اعلام خواهد شد.

صندوق‌های رای از ساعت شش ونیم صبح به وقت محلی شروع به کار می‌کنند. با توجه به اختلاف ساعت در آمریکا، رای‌گیری در لوس‌انجلس سه ساعت دیرتر از نیویورک آغاز خواهد شد.

رای غیرمستقیم: روشی برای ایجاد تعادل

نظام انتخاباتی آمریکا بر اصل رای عمومی اما غیرمستقیم استوار است. مردم یک «کالج انتخاباتی» یا «مجمع گزینندگان» را انتخاب می‌کنند که به نوبۀ خود وظیفۀ گزینش رئیس جمهور را به عهده دارد.
این نظام قدیمی که خطوط اصلی آن با قانون اساسی ایالات متحد آمریکا هم‌عمر است، با هدف ایجاد تعادل بین مقتضیات ایالتی و کشوری و همچنین به قصد ممانعت از دسترسی افراد ناصالح به مقام ریاست جمهوری طرح شده است.  تدوین‌کنندگان قوانین می‌خواستند از یک سو از سستی‌ها و “بی‌فکری”های رای مستقیم مردم جلوگیری کنند و از سوی دیگر اجازه ندهند که “محفل”های صاحب نفوذ، انتخاب رئیس جمهور را در دست خود گیرند. این نظام پیچیده کم‌کم با افزایش اصلاحیه‌هایی تغییراتی یافت اما اصول مهم آن طی بیش از دوقرن عوض نشده است.

کالج انتخاباتی یا مجمع گزینندگان
 
روز هشتم نوامبر، رای‌دهندگان در هر ایالت، تعدادی «انتخاب‌کنندۀ ارشد» (یا گزیننده) را انتخاب می‌کنند. در عمل، نتیجۀ انتخابات بلافاصله پس از این رای‌گیری معلوم می‌شود. اما به طور رسمی، انتخاب‌کنندگان ارشد که جمع آنها «کالج انتخاباتی» نامیده می‌شود، باید روز ١٢ دسامبر رئیس جمهور را بر گزیند.

همۀ ایالات روی هم رفته ٥٣٨ انتخاب‌کنندۀ ارشد دارند. این افراد معمولاً کسانی هستند که به خاطر خدمات گذشته و اعتبار محلی خود، توسط یکی از احزاب بزرگ توصیه و معرفی شده‌اند. اما شرایط نامزدی و احراز صلاحیت در هر ایالت فرق می‌کند.

هر ایالت بر حسب جمعیت، تعدادی «انتخاب‌کنندۀ ارشد» خواهد داشت که با تعداد نمایندگان این ایالت در کنگره برابر است.
مثلاً ایالت کالیفرنیا با جمعیت نزدیک به ٤٠میلیون نفر، ٥٥ انتخاب‌کنندۀ ارشد دارد و ایالت وایومینگ با جمعیت کمتر از ٦٠٠هزار نفر، فقط ٣ انتخاب‌کننده. اما باید در نظر داشت که در ایالت کم‌جمعیتی مثل وایومینگ، برای هر ٢٠٠هزار نفر یک انتخاب‌کنندۀ ارشد وجود دارد در حالی که در کالیفرنیا، یک انتخاب‌کنندۀ ارشد ٨٠٠هزار نفر را نمایندگی می‌کند. با این حساب، می‌توان گفت که ایالات کم‌جمعیت وزنۀ نسبی بیشتری دارند. طراحان اولیۀ نظام البته به این موضوع اندیشیده بودند و معتقد بودند که با این روش، حق ایالت‌های کوچک پایمال نخواهد شد.

با اینهمه، تنها چهار ایالت بزرگ (کالیفرنیا، فلوریدا، نیویورک و تگزاس) بیش از یک‌چهارم انتخاب‌کنندگان ارشد را به خود اختصاص می‌دهند.

انتخاب رئیس جمهور و اصل «برنده همه چیز را می‌برد»
 
هر نامزد ریاست جمهوری که بتواند رای اکثریت کالج انتخاباتی، یعنی ٢٧٠رای را صاحب شود، برنده خواهد شد. فرض کنیم که در کالیفرنیا که ٥٥ انتخاب‌کنندۀ ارشد دارد، ٤٠درصد مردم به فهرست پیشنهادی دموکرات‌ها رای بدهند و ٦٠درصد به فهرست جمهوری‌خواهان. اگر اصل نسبیت آرا لحاظ می‌شد، می‌بایست ٤٠درصد کالج انتخاباتی –یعنی ٢٢ نفر از دموکرات‌ها انتخاب شوند و بقیه، یعنی ٣٣ نفر از فهرست جمهوری‌خواهان.
اما بر اساس اصل حاکم در قوانین آمریکا، معروف به «Winner takes all»، وقتی در یک ایالت، یک حزب برندۀ اکثریت می‌شود، تمامی سهمیۀ انتخاب‌کنندگان ارشد را از آن خود می‌کند. در مثال ذکرشده، هر ٥٥ انتخاب‌کنندۀ ارشد کالیفرنیا از فهرست جمهوری‌خواهان برگزیده خواهند شد.
البته اصل «برنده همه چیز را می‌برد» در دو ایالت معتبر نیست. در «نبراسکا» و ایالت «ماین» نسبیت آرا معتبر است.

وجود چنین قاعده‌ای باعث شده که نتیجۀ انتخابات اکثر ایالات از قبل تقریباً روشن و قطعی باشد. بنابراین در عمل، چند ایالت «مردد» یا از نظر سیاسی بلاتکیلف هستند که سرنوشت نهایی انتخابات را تعیین‌ خواهند کرد.
در انتخابات امسال به ویژه وضعیت پنج ایالت کارولینای شمالی، نوادا، اوهایو، فلوریدا و پنسیلوانیا معلق و در نتیجه تعیین‌‌کننده است.

یک فرض بعید نیز همواره در انتخابات آمریکا مطرح شده است: اگر یک انتخاب‌کنندۀ ارشد که خود با توجه به جناح سیاسی‌اش انتخاب شده، بر خلاف انتظار به کاندیدایی دیگر رای دهد چه خواهد شد؟ در اکثر ایالات آمریکا هیچ منع قانونی برای این کار وجود ندارد و تنها تعهدات اخلاقی و شهرت سیاسی انتخاب‌کنندۀ ارشد است که بروز وضعیت‌های پیش‌بینی‌نشده را بسیار نامحتمل می‌کند. با اینحال در تاریخ انتخاباتی آمریکا چند مورد از رفتارهای غافلگیرکنندۀ انتخاب‌کنندگان ارشد پیش آمده است.

رای غیرمستقیم: روشی فرسوده؟

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که حداقل طی شصت سال اخیر، اکثریت آمریکایی‌ها با رای غیرمستقیم و وجود «کالج انتخاباتی» مخالف‌ بوده‌اند. بسیاری از کارشناسان آمریکایی آن را مغایر با زمانه و کهنه می‌دانند، ولی تغییر این نظام نیازمند تغییر قانون اساسی و دگرگونی بخش بزرگی از عادات و رسوم سیاسی آمریکاست که از آغاز استقلال به تدریج شکل گرفته است. علاوه بر این، هر حزب می‌ترسد که تغییر نظام انتخابات به نفع رقیب تمام شود.

http://fa.rfi.fr/%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%8C-%D8%B1%DA%A9%D9%86-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-20161107/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7