تحلیل روژی کورد
حضرت مولانا می فرماید:
همدلی از همزبانی خوشتر است
همدلی خود زبانی دیگر است.
فارسهای ایران و حکومت فارس مرکزی ایران، همزبان افغانها بودند اما همدلشان هرگز.
جنگ شوروی در افغانستان که به ۹ سال اشغال و درگیری اتحاد جماهیر شوروی در آن کشور به جهت پشتیبانی از دولت کمونیست جمهوری دموکراتیک افغانستان در مقابل نیروهای مجاهدین افغان و داوطلبان خارجی عرب اطلاق میشود، بیش از یک میلیون کشته و نزدیک به پنج میلیون مهاجر و آواره بر جای گذاشت. جنگی که با گذشت دهه ها، آثار مخرب آن و به ویژه مهاجرت افغانها از کشورشان، تمامی نپذیرفته است، بلکه به سنتی در این کشور مبدل گشته است، جنگی که راه را برای گروههای اسلامی از قبیل طالبان به این کشور گشود، حضوری که سایه سنگین آن هنوز بالهای سیاهش را بر این دیار غنی و فرهنگ سره آن، گسترانیده است.
همزبانی و هم کیشی افغانهاط هم با قسمت عمده مردم ایران و هم با حکومت مرکزی ایران، یکی از دلایل عدیده ایست که قسمت عمده افغانها را به جای مهاجرت به پاکستان و حتی اروپا و امریکا، متوجه ایران گردانید، ایرانی که اکنون بزرگترین زندان جهان برای افغانها محسوب می شود. هرچند قسمت اعظم افغانها در ایران، زبان اصیل دری خویش را نیز قربانی نمودند، سرمایه ای که نسلها زمان ، هکڤچد می طلبد تا جبران شود.
مشکلات مبتلا به افغانها در ایران تنها به نبود شناسنامه و یا حق هموزش و پرورش رایگان و اجباری محدود نمی شود، نبود بیمه و بی بهره بودن از حق مالکیت کالاهای خودخریده و حتی اخذ یک سیم کارت بنام خودشان بعد از سالها ماندگاری در ایران نیز از جزئیات است. افغان در ایران به این نیز دلخوش است که در کوره های آجرسازی همچون کوردها در زیر گرمای تابستان و سوز سرمای زمستان کار کند و یا حتی اگر از بنای در حال ساختی صقوط کرد و مرد (آنهم با نصف دستمزد)، بیمه ای برای فرزندان یتیمش وجود نداشته باشد، آنچه اینک افغانها در ایران از دست داده اند، کانون گرم خانواده شان است، کانون گرمی که در افغانستان داشتند و اینک بطور کامل از هم گسیخته است.
وضعیت افغانهای مقیم ایران بویژه با شروع جنگ سوریه و درگیر شدن ایران و اقدام جمهوری اسلامی جهت استثمار افغانها در ایران و بهره کشی از آنها در جنگ سوریه، وخیم تر از قبل نیز شد و افغانها در ایران بسان فیلم اسپارتاکوس و بعنوان کالاهای ضبط شده توسط نیروهای انتظامی در شیراز در قفسه هایی به نمایش دید عمومی گذاشته شدند.
امروزه دیگر افغانها و بویژه دختران و زنان افغان که با خطر بهره کشی و استثمار جنسی در ایران روبرو هستند، بیش از هر زمانی در حال گریز از ایران و فرار به آنسوی مرزها و حتی بازگشت به کشورشان می باشند، کشوری که درگیر جنگ اسلامیها و جنگ طائفی است و در آتش این دو جنگ می سوزد، این گریز نیز البته به این سادگی صورت نمی پذیرد، گلوله های نیروهای انتظامی و نظامی در سراسر مرزهای ایران به ترکیه، منتظرند که تا جهت اخذ چند روز مرخصی و تشویق، جانشان را به سان رعد و برق بربایند.
http://www.rojikurd.net/fa/2016/12/14/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%A7%DA%A9-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/