ابتدا رسانه‌های امنیتی و متعلق به طیف راست افراطی شروع به تخطئه “سند ۲۰۳۰” یونسکو کردند، و سرانجام امروز رهبر نظام هم موضع گرفت و اعلام کرد که «جمهوری اسلامی تسلیم سندهایی مانند سند ۲۰۳۰ یونسکو نخواهد شد».

ماجرا چیست؟ نگاهی به سند مشکل را روشن می‌سازد، در آن از مسائلی مثل ایجاد امکانات آموزشی برابر برای همه کودکان و جوانان و به ویژه رفع تبعیض جنسیتی سخن می‌رود.

دشمن‌شناسی، این بار سند یونسکو

علی خامنه‌ای، رهبر ایران با اجرای سند آموزشی یونسکو موسوم به سند ۲۰۳۰ مخالفت کرد. خامنه‌ای که یکشنبه ۱۷ اردیبهشت‌ در  نطقی به مناسبت هفته معلم در دانشگاه «فرهنگیان»، به سند ۲۰۳۰ آموزشی یونسکو تاخت و گفت که «جمهوری اسلامی تسلیم سندهایی مانند سند ۲۰۳۰ یونسکو نخواهد شد.»

ولی فقیه، یونسکو، “سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد” (به انگلیسی: The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) را متهم به دخالت در امور داخلی کشورها کرد. او گفت: « به چه مناسبت یک مجموعه‌ به‌ اصطلاح بین‌المللی که قطعاً تحت نفوذ قدرت‌های دنیاست، این حق را داشته باشد که برای ملتهای دنیا با فرهنگهای مختلف، تکلیف مشخص کند؟»

خامنه‌ای همچنین از “شورای عالی انقلاب فرهنگی” انتقاد کرد که چرا به اندازه کافی به نفوذ دشمنان حساس نبوده. او گفت: «بنده از شورای عالی انقلاب فرهنگی هم گله‌مند هستم. آنها باید مراقبت میکردند و نباید می‌گذاشتند که کار به اینجا بکشد که ما بیاییم و جلوی این کار را بگیریم. اینجا جمهوری اسلامی است.»

سند ۲۰۳۰ چیست؟

سند آموزشی یونسکو با عنوان «دگرگون‌ساختن جهان ما: دستور کار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار» هدف خود را چنین بیان می‌کند: «تضمین آموزش با کیفیت برابر و فراگیر و ترویج فرصت‌های یادگیری مادام العمر برای همه و اهداف وابسته به آن.»

این سند در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۵ در نیویورک به تصویب کشورهای عضو یونسکو رسید. در آن ۱۷ هدف تعیین شده که امضاکنندگان متعهد شده‌اند تا سال ۲۰۳۰ به آنها دست یابند، از این رو است که سند به “سند ۲۰۳۰” شهرت یافته است. اهداف هفده‌گانه از این قرار هستند:

• هدف اصلی ۱. پایان دادن به فقر در همۀ اشکال آن و در همه جا؛
• هدف اصلی ۲. پایان دادن به گرسنگی، تحقّق امنیّت غذایی و تغذیۀ بهتر و توسعۀ کشاورزی پایدار؛
• هدف اصلی ۳. تضمین دارا بودن زندگی توأم با سلامت و ترویج رفاه برای همه و در تمامی سنین؛
• هدف اصلی ۴. تضمین آموزش با کیفیت، برابر و فراگیر و ترویج فرصتهای یادگیری مادام العمر برای همه؛
• هدف اصلی ۵. دستیابی به تساوی جنسیتی و توانمندسازی همۀ زنان و دختران؛
• هدف اصلی ۶. تضمین دسترسی به آب و مدیریت پایدار آب و بهداشت برای همه؛
• هدف اصلی ۷. تضمین دسترسی به منابع انرژی مقرون به صرفه، مطمئن، پایدار و نوین؛
• هدف اصلی ۸. ترویج رشد اقتصادی ماندگار، فراگیر و پایدار، اشتغال کامل و بهره‌ور، و اشتغال شرافتمندانه برای همه؛
• هدف اصلی ۹. ساختن زیربنای مقاومتی، ترویج صنعتی‌‌سازی پایدار و فراگیر و ترویج نوآوری؛
• هدف اصلی ۱۰. کاهش نابرابری در درون و میان کشورها؛
• هدف اصلی ۱۱. تبدیل شهرها و سکونت‌گاه‌های انسانی به مکانهای همه‌شمول، امن، مقاوم و پایدار؛
• هدف اصلی ۱۲. تضمین الگوهای پایدار تولید و مصرف؛
• هدف اصلی ۱۳. اقدام فوری برای رویارویی با تغییر اقلیم و آثار آن؛
• هدف اصلی ۱۴. حفاظت و استفادۀ پایدار از اقیانوس‌ها، دریاها و منابع دریایی برای توسعۀ پایدار؛
• هدف اصلی ۱۵. پاسداشت، احیاء و ترویج استفادۀ پایدار از بوم‌سازگان‌های زمینی، مدیریت پایدار جنگل‌ها، مبارزه با بیابان‌زایی و توقّف و معکوس‌سازی روند تخریب (یا فرسایش) زمین و همچنین متوقف ساختن تخریب‌؛
• هدف اصلی ۱۶. ترویج جوامع صلح جو و فراگیر برای توسعۀ پایدار، برقراری امکان دسترسی به عدالت برای همه و ایجاد مؤسسات مؤثر، پاسخ گو و فراگیر در همۀ سطوح؛
• هدف اصلی ۱۷. تقویت ابزار اجرا و احیای همکاری‌های جهانی برای تحقّق توسعۀ پایدار.

در مقدمه بیانیه نکاتی مطرح شده که با ایدئولوژی نظام سیاسی حاکم بر ایران که تبعیض بر اساس مذهب و همچنین جنسیت از ارکان آن است، تقابل دارد. در مقدمه سند چنین می‌خوانیم:

«ما بار دیگر بر اهمیت بیانیۀ جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین المللی مربوط به حقوق بشر و حقوق بین الملل تأکید می‌کنیم. ما در راستای منشور سازمان ملل متحد، بر مسئولیت‌های همۀ کشورها در ترویج، حفظ و احترام به حقوق بشر و آزاد یهای بنیادین برای همه، به دور از هر گونه تبعیض از لحاظ نژاد، رنگ، جنسیت، مذهب، دیدگاه سیاسی یا غیره، خاستگاه ملّی یا اجتماعی، مالکیت، تولد، معلولیت و یا هر وضعیت دیگری تأکید می کنیم.»

در ادامه بند بالا در سند این بند آمده است:

«به رسمیت شناختن تساوی جنسیتی و توانمندسازی زنان و دختران، در تحقّق همۀ اهداف اصلی و فرعی این دستور کار نقش مؤثری دارد. بهره وری بهینه از توانمندی‌های انسانی و تحقّق توسعۀ پایدار، در شرایطی که نیمی از جامعۀ بشری از فرصتها و حقوقی که در چارچوب حقوق بشر به آنان تعلق می‌گیرد، محروم باشند، ممکن نخواهد بود. دسترسی زنان و دختران به آموزش کیفی، منابع اقتصادی و مشارکت اجتماعی و فرصت‌ها باید با مردان و پسران برابر باشد؛ ضمن اینکه برای اشتغال، رهبری و تصمیم‌گیری در همۀ سطوح نیز با مردان و پسران از فرصت‌های یکسانی بهره‌مند شوند. ما برای از بین بردن شکاف جنسیتی و تقویت حمایت‌های سازمانی برای تحقّق تساوی جنسیتی و توانمندسازی زنان در سطوح جهانی، منطقه‌ای و ملّی تلاش خواهیم کرد. همۀ اشکال تبعیض و خشونت علیه زنان و دختران، در سایۀ مشارکت و همکاری مردان و پسران ریشه‌کن خواهد شد. در اجرای دستورکار حاضر، یکپارچه‌سازی نظام‌مند یک دیدگاه مبتنی بر تساوی جنسیتی اهمیت بسزایی دارد.»

با نظر به این بندها و هدف‌های مطرح در سند ۲۰۳۰ علت مخالفت خامنه‌ای با آن روشن می‌شود: مشکل بر سر حقوق بشر و رفع تبعیض است.