ایالات متحده حامی پروژه توسعه بزرگراه بغداد ـ عمان به عنوان نخستین بزرگراه دارای عوارض جاده‌ای است تا از نفوذ ایران در بغداد بکاهد. تهران اما از طریق شبه‌نظامیان شیعه تحت حمایتش در تلاش برای توقف این پروژه است.
مسیر بغداد به عمان، پایتخت اردن
روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» یکشنبه، ۲۸ مه/هفتم خرداد در گزارشی از معامله دولت عراق با شرکت امنیتی خصوصی اولیو (Olive Company) برای توسعه بزرگراهی در این کشور با میانجیگری واشنگتن خبر داده‌است.
این بزرگراه بغداد، پایتخت عراق را به عمان، پایتخت اردن وصل می‌کند و از دل صحراهای غرب عراق می‌گذرد؛ جایی که گروه‌های شبه‌نظامی رفت‌و‌آمد جاده‌ای را کنترل می‌کنند. اما ایالات متحده می‌خواهد این بزرگراه به جاده‌ای مجهز به مجتمع‌های تفریحی بین‌راهی، کافه، رستوران و البته دکه‌های پرداخت عوارضی بدل شود. هدف ایالات متحده تشویق به توسعه اقتصادی در عراق و حفظ نفوذش در عراق است.
اما پروژه با مخالفت ایران روبرو شده است. ایران این پروژه را تعمیق غیرقابل قبول نفوذ ایالات متحده در همسایگی خود می‌بیند.
رهبران شبه‌نظامیان شیعه که تحت حمایت ایران قرار دارند، مخالفت خود را با این پروژه اعلام کرده‌اند. آنها در بیانیه‌هایشان نیز وعده داده‌اند که اگر پس از پایان نبردها با داعش، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده از بیرون‌کشیدن مستشاران نظامی و سربازان آمریکایی خودداری کند، آنها را هدف حملاتشان قرار دهند. اما به گزارش نیویورک‌تایمز، بعید است ایالات متحده از حضور نظامی در عراق بکاهد.
حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق از حامیان سرسخت پروژه توسعه بزرگراه بغداد ـ عمان است. او از معامله صورت‌گرفته با شرکت اولیو به شدت طرفداری کرده‌است. حرکت او نزدیک‌شدن هر چه بیشتر به آمریکا در زمانی تعبیر شده که نفوذ ایران در کشور عراق با اکثریت شیعه بیش از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد.
عبادی در یک سخنرانی اخیر خود با حمایت از توسعه بزرگراه به شدت از «گروه‌های مافیایی» که رفت‌و‌آمد در آن را کنترل می‌کنند، انتقاد کرد. گروه‌های مافیایی اشاره‌ای است نه تنها به گروه‌های جهادی سنی که اکنون فعالیت‌شان بسیار کمتر شده، بلکه همچنین ارجاعی است به گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت ایران که برای اجازه عبور امن از راننده‌ها رشوه می‌گیرند.
او گفت که «این یک پروژه سرمایه‌گذاری است. برای اصلاح و تعمیر جاده است. نه دولت مرکزی برای آن پولی می‌دهد و نه حکومت محلی. اما در عوض سودش عایدمان می‌شود.»
عزت شابندر، یک نماینده سابق و از سیاستمداران پرنفوذ شیعه در عراق به رهبر مخالفان این پروژه تبدیل شده. او گفته‌است که شبه‌نظامیان شیعه تحت حمایت ایران از ارتش عراق قدرتمندتر هستند و اگر پروژه ساخت‌و‌ساز این بزرگراه نهایی شود، ایران شاید حتی به فکر بیرون‌راندن حیدر العبادی از قدرت بیفتد.
دیپلمات‌های آمریکایی این پروژه را از دو سو برای منافع ایالات متحده مهم ارزیابی کرده‌اند. نخست، توسعه اقتصادی استان الانبار که اکثریت ساکنان آن سنی‌مذهب هستند و تحت حکومت شیعی عراق به حاشیه رانده شده‌اند. الانبار بزرگترین استان عراق است؛ با مساحتی برابر با یک‌سوم مساحت کل عراق. این استان در موقعیتی استراتژیک قرار دارد و با سه کشور سوریه، اردن و عربستان هم‌مرز است. بزرگراه بغداد ـ عمان از دل صحراهای این استان می‌گذرد. داعش زمانی ۷۰ درصد این استان را در دست داشت. اکنون شبه‌نظامیان شیعه تحت حمایت ایران در آنجا فعال هستند.
به همین خاطر، دومین هدف ایالات متحده از توسعه بزرگراه عبوری از الانبار کاهش نفوذ ایران در عراق توصیف شده. تعمیق روزافزون نفوذ ایران در عراق باعث شده است تا همسایگانی همچون عربستان و ترکیه، از متحدان اصلی آمریکا در خاورمیانه، احساس نگرانی کنند.
شرکت اولیو قرار است بزرگراه بغداد ـ عمان را نوسازی کند، برای آن مجتمع‌های تفریحی بین‌راهی، کافه و رستوران بسازد، و به علاوه گروه‌های تأمین امنیت خصوصی برای کاروان‌های عبوری از این منطقه مهیا کند. تخصیص شرکت چندملیتی اولیو که مرکز آن در دبی است، تأمین امنیت پروژه‌ها در مناطق جنگ‌زده است.
قرارداد با شرکت اولیو به میانجیگری آمریکا قرار است ۲۵ ساله باشد و دولت عراق پیشاپیش پولی نمی‌پردازد. شرکت اولیو قصد دارد از محل عوارض جاده تأمین هزینه و سود کند و بخشی از این عوارض را نیز به بغداد خواهد فرستاد.
رهبران قبایل سنی در استان الانبار اما بر خلاف برخی سیاستمداران شیعه به شدت از این پروژه حمایت کرده‌اند. شیخ احمد طاها علوان، یک رهبر پرنفوذ سنی در الانبار دراین باره گفته است که «ما خیلی بابت این پروژه خوشحالیم. خیلی امیدواریم که این پروژه دو منفعت بزرگ برای استان بیاورد: یک، منفعت مالی و دو، امنیت.»
