وضعیت قومی- اجتماعی بلوچستان در دانشگاه تهران مورد بحث قرار گرفت

احمد نادری، عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، در نشست روز 27 فروردین ماه، با بیان اینکه در استان سیستان و بلوچستان شاهد دو گروه قومیتی سیستانی و بلوچ هستیم که سیستانی‌ها نسبت به بلوچستانی ها در اقلیت هستند، گفت: بلوچستان دارای دوگانگی شمالی و‌ جنوبی است. بخش شمالی از زاهدان تا ایرانشهر(سرحد) و قسمت جنوبی، از ایرانشهر تا چابهار است که به آن منطقه نیز (سواحل مکران) گفته می شود.

این استاد دانشگاه می گوید: در سواحل مکران، به دلیل زمین های حاصلخیز و آب کافی، بیشتر کشاورزی رواج داشته و ساختاری شبه فئودالی دارد و در مناطق سرحدی، به دلیل ساختار منطقه بیشتر کشاورزی و دامپروری رواج دارد.

در ادامه دکتر نادری به شرح نیروهای اجتماعی مطرح در قوم بلوچ پرداخت و آن ها را به شش دسته تقسیم کرد و گفت: دسته اول سردارها و خان ها و طبقه اشرافی است که بیشتر در منطقۀ مکران زندگی می کنند و تقریباً مثل هند مبتنی بر ذات پست و ذات برتر است.

وی دسته دوم را نیروهای مذهبی شامل روحانیون و‌ مولوی ها دانست و افزود: تا قبل از انقلاب مولوی ها و شیوخ مذهبی سامان رهبری جامعه را نداشتند و‌ بنا بر حسب جامعه، خوانین و‌ اشراف اداره کننده جامعه بودند؛ اما پس از انقلاب و مبتنی بر ایدئولوژی اسلامی، خوانین تضعیف شدند و با این اتفاق لیدرهای مذهبی قدرت می گیرند و به یک نیروی اجتماعی تبدیل می‌شوند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دسته سوم نخبگان ناسیونالیست بلوچ بودند، گفت: تا یک دهۀ اخیر، ناسیونالیسم بلوچ بیشتر در پاکستان وجود داشته؛ اما حدود یک دهه است که وارد ایران نیز شده است؛ گروه چهارم نیز جزئی از بروکرات ها هستند.

وی با بیان اینکه پنجمین نیروی اجتماعی مطرح در قوم بلوچ نوکیسه ها هستند که طبقۀ نو ظهور اند، گفت: این طبقه نه فقط در بلوچستان که در کل دنیا وجود دارند و اصطلاحاً یک شبه پول دار شده اند. در این گروه بعد معنوی فرهنگ با بعد مادی پیش نرفته. بعضی از این گروه بازماندگان طبقه اشراف هستند و عدۀ‌ بسیاری از آنها از راه بازرگانی و عموما تجارت غیر قانونی به ثروت رسیده اند و چون ثروت دارند، دارای نفوذ اجتماعی نیز در اجتماع هستند.

نادری طبقه روشنفکر جامعه که غالبا فارغ التحصیلان دانشگاه های خارج از سیستان و بلوچستان هستند را ششمین دسته مطرح دانست و افزود: بیشترین “قوم مداری” در بین بلوچ ها وجود دارد؛ البته گفتمانی برخلاف گرایشات قومی وجود دارد که معتقد است که بنا به مذهب مشترک باید اختلافات قومی را کنار گذاشت و یگانگی و اتحاد به وجود آورد.

وی ملی گرایی بلوچ را بر دوپایه مذهب و قومیت دانست و افزود: ملی گرایی بلوچی اعتقاد به ملت بلوچ است با تأکید بر سرزمین و‌ عوامل زیستی مثل خون و نژاد.

نادری در پایان سخنان خود فقر و محرومیت را از عوامل تشدید کننده قومیت گرایی در بلوچستان دانست.

دیگر میهمان برنامه شکاف قومیتی در سیستان و بلوچستان مجتبی جهان تیغ، سردبیر نشریه محلی آفتابِ شرقی در ابتدای سخنان خود عنوان برنامه را مورد انتقاد قرار داد و گفت که چرا از عنوان شکافِ قومیتی استفاده می کنیم و نمی گوییم اختلاف قومیتی؟

وی که از استان سیستان و بلوچستان و از طریق ویدئو کنفرانس مهمان برنامه بود، پاسخِ این پرسش را که علت محرومیت استان توسعه نیافتگی یا مسائل قومیتی است؟ شبکه ای از مشکلات دانست و گفت: علت اصلی مشکلات این استان توسعه نیافتگی و‌ توسعه نامتوازن است.