دانشکده واشینگتن برای بررسی سیاست‌های خاورمیانه آمریکا، به کشورهایی که برنامه هستهای ایران به گونه‌ای آنها را تحت الشعاع قرار می‌دهد، هشدار داده که نباید در برابر برنامه هستهای و تلاش تهران برای ساخت بمب اتمی سهل‌انگاری کنند.
این دانشکده پژوهشی آمریکایی در گزارش جدید خود با هشدار شدید از تکرار سناریوی بمب هستهای پاکستان و کره شمالی که به واقعیتی غیرقابل برگشت تبدیل شده است، گفته است که تنها دو راه برای متوقف کردن برنامه هستهای ایران وجود دارد، یکی سرنگونی رژیم ایران یا جنگ همه جانبه و تمام عیار در منطقه است.
مرکز پژوهش واشینگتن برای سیاست‌های خاورمیانه‌ای به آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در باره برنامه اتمی ایران که در آن از رژیم تهران به دلیل کارشکنی و عدم همکاری و منع بازرسان از انجام وظایف خود برای تفتیش و بازرسی برخی تاسیسات به شدت انتقاد کرده بود، انتقاد کرد.
دوری جستن از یک رویارویی فراگیر
این دانشکده با در نظر گرفتن اطلاعات و مطالبی که به آن دسترسی پیدا کرده است در گزارش خود نوشت: «در رابطه با برنامه اتمی ایران همه حقیقت این برنامه و اهداف رژیم ایران را خوب می دانند اما به دلیل خودداری از رویارویی مجبور به انکار حقیقتی می‌کنند که برای همه ملموس است کشورهای غربی برای محدود کردن جاه طلبی‌ها و فعالیت های هستهای رژیم ایران توافق 2015 را قبول کردند».
گزارش بر شک و تردید دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا و برخی از مخالفان توافق هستهای در باره انگیزه‌‌های رژیم ایران در رابطه با برنامه هستهای صحه گذاشته و این شک و تردیدها را به جا و بموقع دانسته است.
گزارش سه‌ماهه آژانس بین المللی انرژی هستهای نشان می‌دهد که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران از زمان انتشار گزارش قبلی در ماه نوامبر سال 2019 تا این گزارش، سه برابر شده است. از نظر تئوری این بدان معنی است که افزایش غنی سازی می‌تواند ایران را به تولید اورانیوم کافی برای ساختن یک بمب هستهای ساده در مدت شش ماه، قادر سازد.البته این توانایی به تعداد و کارایی سانتریفیوژهای مورد استفاده بستگی دارد.
دو گزارش آژانس که تحت نظارت رافائل گروسی، مدیرکل جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی، تهیه شده است، برای کشورهایی که می خواهند فشار سیاسی خود را بر تهران ادامه دهند، غیر منتظره و شوکآور بود.
گزارش آمریکایی به ضعف مشارکت مردم ایران در انتخابات پارلمانی این کشور در ماه گذشته اشاره کرد که به نظر این مرکز عدم مشارکت مردم حاکی از کاهش محبوبیت رژیم و عدم علاقمندی مردم به سیاست اصولگرایانی که بر لیست‌های نامزدهای انتخاباتی مسلط شده اند. گزارش به تلاش رژیم ایران برای انکار سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی در ژانویه تا تبدیل ایران به بزرگترین کانون شیوع ویروس کرونا در منطقه ، اشاره می‌کند و آن را دلیل ناکارآمدی دولت و فریب و دروغ مقامات رژیم تهران ذکر کرده است. تحریم‌ها و پایین آمدن مداوم قیمت نفت و کاهش درآمد ناچیز دولت از صادرات، همواره فشار را بر رژیم ایران افزایش می دهد.
چرا رژیم ایران خواستار دستیابی به فن‌آوری پیشرفته اتمی است؟
در این گزارش آمده است: رژیم‌های شبه رژیم ایران همواره به ساختن زرادخانه‌های بمب هستهای به عنوان علامتی نمادین از موضع قدرت بازدارنده در برابر حملات نظامی خارجی تمایا دارند . این نوع رژیم‌ها اعتقاد دارند که با داشتن بمب اتمی نظام خود را حفظ می‌کنند .حتی شاه فقید ایران نیز قبل از سرنگونی‌اش بر اثر انقلاب اسلامی گزینه داشتن اسلحه اتمی را مدنظر داشت.
اگرچه مقام رهبر ایران علناً این جاه طلبی‌ها را انکار می کنند ، اما او ممکن است معتقد باشد که تسلیحات هستهای ممکن است موفقیت رژیم‌اش و تداوم اقتدار مذهبی‌اش را تضمین کند. مطمئناً دیدگاه‌های رژیم ایران برگرفته از الگوها، نتایج و برنامه‌های هستهای سایر کشورها مانند کره شمالی، است رژیم کیم یانگ اون رهبر کره شمالی پس از انجام شش آزمایش هستهای به شدت محکم شده است، در حالی که معمر القذافی رهبر لیبی پس از کنار گذاشتن برنامه هستهای خود در لیبی به سرعت سرنگون شد.
برنامه‌ای موفقیت‌آمیز برای اسلحه اتمی
گزارش همچنین به تعاریف مختلفی از برنامه‌ای هستهای ایران اشاره می‌کند این تعاریف از مراحل توانایی ساخت یک ابزار تست گرفته تا تولید نیروی بازدارنده که کاملاً کاربردی است، شامل شده است. در اینجا آژانس بین المللی انرژی اتمی «مقدار زیادی» از مواد منفجره هستهای ، یعنی اورانیوم بسیار غنی شده یا پلوتونیوم را در نظر گرفته است به نظر آژانس انرژی هستهای بین المللی انرژی هستهای اورانیوم غنی شده‌ای که تصور می شود ایران می خواهد تولید کند، به میزان 25 کیلوگرم محدود شده است، اگرچه متخصصان و طراحان بمب هستهای ممکن است به مقدار کمتری نیاز داشته باشند.
ناظران حدس می‌زنند كه ایران از «وضعیت ابهام» جهان پیرامون خود از احتمال داشتن بمب هستهای راضی خواهد بود و ممکن است از سیاست‌هایی كه دهه‌ها قبل توسط اسرائیل دنبال شده است تقلید كند. اما شواهد حاکی برعکس این دیدگاه را نشان داد. براساس اسناد کشف شده توسط اسرائیل، ایران حدود بیست سال پیش چندین سایت آزمایش در مناطق بیابانی را آماده کرده بود و قصد داشت پنج بمب هستهای را نیز تولید کند.
میزان شناختی کشورهای غربی از برنامه هستهای ایران دارند چقدر است؟
گزارش ادامه می دهد: «بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی می توانند تجهیزات را زیر نظر بگیرند، نمونه‌ها را تجزیه و تحلیل کنند و سؤالاتی را مطرح کنند، اما بر خلاف آنچه ایران گاهی فکر می کند آنها جاسوس نیستند چون به هر حال توانایی آنها در انجام مأموریت‌شان بستگی به تأیید کشور میزبان آنها دارد. با این وجود سال‌ها است که مراکز اطلاعاتی برنامه اتمی ایران را دنبال می‌کنند اما با همه این تفاصیل هنوز هم برخی از تاسیسات اتمی ایران دور از دسترس و مشاهدات این نهادهای اطلاعاتی و سازمان های بین المللی محفوظ مانده است»
هنگامی که مأمورین اسرائیلی در سال 2018 به مرکز بایگانی هستهای ایران وارد شدند آنها فقط وقت داشتند که حدود 20 درصد از پرونده‌ها و مواد موجود در ساختمان مرکز بایگانی را با خود ببرند. هنگامی که چین در سال 1981 برای ساختن اسلحه اتمی توسط پاکستان مقادیر کافی از اورانیوم غنی شده را به اسلام آباد اعطا کرد، دولت‌های غربی انتقال اورانیوم را برای چند ماه کشف نکردند. البته بسیار بعید است که پکن این هدایای هستهای را به ایران تحویل دهد، اما آیا می‌توان تضمین کرد که کره شمالی این کار را نخواهد کرد؟
آیا ممکن است ایران در ظاهر جاه‌طلبی‌های هستهای خود را متوقف کند؟
این گزارش می‌افزاید: اگر رژیم سرنگون نشود یا ایران با یک جنگ ویرانگر فرارگیر تمام‌عیار روبرو نشود ، ممکن است پاسخ این سؤال منفی باشد. تا اواخر دهه 1980 ، ایالات متحده تلاش خود را برای متوقف کردن برنامه هستهای پاکستان که مشابه برنامه زیربنایی فعلی ایران بود، رها کرده بود
راه‌های دیپلماسی تنها در به تعویق انداختن آزمایش تسلیحات در پاکستان تا سال 1998 موفقیت آمیز بود، هنگامی که هند یک آزمایش اتمی را انجام داد، بلافاصله اسلام آباد خواست تا از این روش هند پیروی کند و این باعث رقابت تسلیحات اتمی میان دو کشور شد. بحث فعلی درباره مهار برنامه هستهای ایران شباهت‌هایی با آن دوره پاکستان دارد.
عواقب و پیامدهای منطقه‌ای برنامه هستهای ایران چیست؟
در این گزارش آمده است که چنانچه ایالات متحده از برنامه هستهای نظامی ایران جلوگیری نکند به نظر می‌رسد که همه کشورهای منطقه به برنامه هستهای نظامی روی خواهند آورد مگر اینکه ایالات متحده آمریکا در این زمینه پیشدستی بکند و نگذارد کار به آن مرحله برسد. به عنوان مثال اگر کشورهای منطقه دریابند که بازدارندگی آمریکایی‌ها کافی نیست، ژاپن و کره جنوبی ممکن است تصمیم بگیرند که برای جلوگیری از کره جاه‌طلبی کره شمالی و ایجاد نیرویی بازدارنده به سلاح هستهای روی آورند.
بنابراین، دیپلماسی آمریکا ابزاری اساسی برای جلوگیری یا به تعویق انداختن انتشار اسلحه اتمی در خاورمیانه به شمار می‌رودو اگرچه ممکن است این دیپلماسی به تنهایی کافی نباشد. گزارش های اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی باید انگیزه‌ای برای تشدید تلاش‌ها در این زمینه به ویژه در مورد برنامه هستهای ایران، ایجاد کند.
